HIER voor gemeenten en professionals
Als gemeente of andere professional aan de slag met de energietransitie? We helpen je op weg met concrete communicatietools, handige achtergrondinformatie en goede voorbeelden van anderen.
Lokale Energie Monitor 2024
Hoeveel energie-initiatieven zijn er? Wat doen ze precies en wat is hun impact? Je leest er alles over in de nieuwste Lokale Energie Monitor.
De laatste artikelen:
NVDE, HIER en SKAO presenteren de Wegwijzer Gemeentelijke Emissiereductie
Bouwen aan vertrouwen: in Harderwijk doen gemeente en energiecoöperatie het samen
In Harderwijk timmert energiecoöperatie Endura al bijna tien jaar aan de weg. De komst van de klusteams heeft de samenwerking met de gemeente een flinke kick-start gegeven. Inmiddels bouwen ze samen
Energiearmoede in Nederland: de cijfers
Een van de meest schrijnende cijfers van de energietransitie, zijn de energiearmoedecijfers. Maar wat wordt er precies met energiearmoede bedoeld en hoe ziet energiearmoede in Nederland eruit? HIER
Handreiking DAEB: Dienst van Algemeen Economisch Belang
Lokale energiecoöperaties en bewonersinitiatieven zijn waardevolle partners voor gemeenten. Toch ontbreekt vaak structurele financiering. De Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB) kan een
Communicatieplan opstellen: hoe doe je dat?
Je wilt buren, wijk-, dorps- of stadsbewoners aanspreken om deel te nemen aan je duurzame-energieproject. Maar wat ga je vertellen, aan wie? Hoe wil je die mensen bereiken en hoe ga je ze interesseren
Analyse verkiezingsprogramma's 2025: groene energie & bewonersinitiatieven
Op 29 oktober 2025 gaat Nederland naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. De uitslag bepaalt in grote mate het energiebeleid voor de komende jaren. Politieke partijen denken verschillend
Tig mogelijkheden om netcongestie te omzeilen met zonne-energieprojecten
Het elektriciteitsnet is grotendeels vol. Er ontstaan steeds vaker congestieproblemen, waardoor wind- en zonneparken niet meer overal aangesloten kunnen worden. Aangezien de transitie naar duurzaam
Gemeentelijke verkiezingsprogramma's: wat moet er zeker in staan?
Op woensdag 18 maart 2026 is het weer zover: de gemeenteraadsverkiezingen! Lokale politieke partijen zijn de komende weken druk met het schrijven van de verkiezingsprogramma's. Veel organisaties doen
"Stop met participatie, ga voor mede-eigenaarschap." Hoe je de energietransitie wél van bewoners maakt
Bouwstenen voor sterkere positie van lokale initiatieven in warmteprogramma
Gemeenten werken in 2025 en 2026 aan een warmteprogramma: de routekaart voor de warmtetransitie. Nu is het moment om bewonersinitiatieven te laten bijdragen aan het warmteprogramma, zodat bewoners een
Nieuwe energiewetten: wat moet je er écht over weten?
Er is veel belangrijke wetgeving op het gebied van energie in de maak of net aangenomen. Wat uit die wetten is nou echt relevant als je onderdeel bent van een energiegemeenschap, coöperatie of
Zoetermeer brengt lokale initiatieven in beweging met subsidieregeling
Begin 2023 opende gemeente Zoetermeer de subsidieregeling ‘Handen Ineen’. Bedoeld voor collectieve initiatieven die bijdragen aan de energietransitie en bewust laagdrempelig van opzet zijn. Zo wil de
Energietransitie op maat: hoe de BUCH-gemeenten inwoners meenemen in verandering
Op 1 januari 2021 startte het Programma Klimaat binnen de vier BUCH-gemeenten: Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo. Het richt zich op verschillende thema’s zoals de energietransitie, duurzame
Drie lessen uit de duurzame Utrechtse modelwoning
Een gewone doorzonwoning uit de jaren ’60 gelegen in de wijk Overvecht-Noord. Maar wel met energielabel A. De verbouwing kwam voor rekening van de gemeente Utrecht, die de woning tot eind 2024 als
Thuisbatterijen: zijn ze de investering waard?
In een thuisbatterij of thuisaccu sla je zelfopgewekte stroom van je zonnepanelen op voor een later moment. Zo gebruik je meer van je eigen zonnestroom en heb je minder stroom nodig van een
Communicatiekit Groene stroom checker: help bewoners te kiezen voor groen
Wil je bewoners informeren over échte groene stroom, en ze helpen een duurzame keuze te maken bij het afsluiten van een energiecontract? Gebruik dan de Groene stroom checker van HIER. Op deze pagina
Drie lessen uit de Energiehuiskamer in Amersfoort
In de Amersfoortse wijk Schothorst-Zuid is sinds 1 februari 2025 de Energiehuiskamer geopend. Een mooi opgeknapt pand op een centrale locatie: midden in het winkelcentrum. Bewoners kunnen er
Coöperatieve warmtenetten: bewonersinitiatieven laten zien dat het kan
De ervaring wijst uit dat betrokkenheid van bewoners essentieel is voor het realiseren van een warmtenet. Deze en nog meer maatschappelijke kanten van een coöperatief warmtenet brengt HIER in beeld in
Handleiding en stappenplan energiehuis oprichten
Op plekken waar relatief veel voortgang wordt geboekt bij het aardgasvrij maken van een wijk of dorp, wordt dezelfde belangrijke bouwsteen genoemd: een ‘energiehuis’. Het is een centraal punt in de
Drie lessen uit het energiehuis Huiskamer Aardgasvrij Pendrecht (Rotterdam)
In 2020 opende het energiehuis 'Huiskamer Aardgasvrij Pendrecht' in de wijk Pendrecht in Rotterdam. Culturele verschillen en financiële zorgen maken het gesprek met bewoners over aardgasvrij worden
Stand van zaken isoleren en vleermuizen
Isolatie is een belangrijk onderdeel van het verduurzamen van alle woningen in Nederland. Maar in de spouwen, onder de dakrand en rondom kozijnen kunnen vleermuizen, gierzwaluwen en huismussen leven
Webinar terugkijken: Communiceren over de thuisbatterij, wat moet je daarvoor weten?
Veel huishoudens overwegen batterijen aan te schaffen nu de salderingsregeling gaat stoppen. Batterijen gaan ook een grote rol spelen in een elektriciteitsvoorziening die voor een groot deel is
De warmtetransitie: naar effectieve samenwerking tussen gemeenten en bewonersgroepen op vier verschillende werkterreinen
De ervaringen uit de praktijk laten zien dat het verduurzamen van de bestaande woningen ingewikkeld is. Dat geldt zowel voor energiebesparing als het aardgasvrij(ready) maken. Het tempo is laag en
Vijf jaar energiehuis in Garyp: de drie belangrijkste lessen
In het Friese Garyp kunnen bewoners terecht bij het energiehuis voor advies over het aardgasvrij(ready) maken van hun woning. Het wordt gerund door de lokale energiecoöperatie Enerzjy Koöperaasje
Communicatiekit Douche bespaarchecker: ontdek hoeveel je kunt besparen onder de douche
Wil je huishoudens informeren over hoeveel ze kunnen besparen onder de douche? Gebruik de Douche bespaarchecker van HIER. Hiermee geef je bewoners gemakkelijk inzicht in hoeveel water en energie ze
De zonnestroomboiler: een slimme manier om zoveel mogelijk uit je zonnestroom te halen
Met de aanstaande afschaffing van de salderingsregeling zoeken veel huiseigenaren naar oplossingen om optimaal gebruik te maken van hun zelfopgewekte stroom. Een van de meest besproken innovaties is
Leusden stelt handreiking voor succesvolle bewonersparticipatie beschikbaar
In de gemeente Leusden is in zes buurten een bottom-up buurtaanpak richting aardgasvrij een groot succes. Om andere gemeenten en participatieprofessionals op weg te helpen, zijn de opgedane ervaringen
Communicatiekit Warmtepomp bespaarchecker: help bewoners beslissen of een warmtepomp de moeite waard is
Wil je bewoners helpen bij de vraag of een hybride of all electric warmtepomp voor hun woning de moeite waard is? Gebruik de Warmtepomp bespaarchecker van HIER. Hiermee bereken je gemakkelijk de
Wat gebeurt er met de terugleverkosten van zonnestroom als de salderingsregeling wordt afgeschaft?
Energiebedrijven brengen tegenwoordig kosten in rekening als je zonnestroom teruglevert aan het elektriciteitsnet: terugleverkosten. Maar wat kun je verwachten als de salderingsregeling wordt
Communicatiekit Zonnepanelen checker: help bewoners hun terugverdientijd te berekenen
Wil je bewoners informeren over wat zonnepanelen nog opleveren nu de salderingsregeling wordt afgeschaft? Gebruik de Zonnepanelen checker van HIER. Hiermee geef je bewoners een eerlijk en objectief
Onderzoek CE Delft & TNO: wat leveren zonnepanelen op zonder salderingsregeling?
De salderingsregeling maakte zonnepanelen jarenlang financieel aantrekkelijk. Nu wil het kabinet de salderingsregeling per 1 januari 2027 afschaffen*. Wat betekent dat voor de energierekening van
Terugkijken: webinar 'Spouwmuurisolatie met e-DNA methode'
Isolatiebedrijven moeten zich aan regels houden om diersoorten zoals vleermuizen te beschermen. De huidige regelgeving is volgens sommige bedrijven echter moeilijk werkbaar. In dit webinar wordt een
Als gemeente samenwerken met energiecoöperaties: de basics
Aandacht voor constructieve samenwerking tussen gemeenten en energiecoöperaties is essentieel om de uitvoering van de lokale energietransitie te laten slagen. Wat zijn succesfactoren en hoe pak je het
Omvormers bij zonnepanelen kunnen slimmer worden (en dat is nodig)
Gratis hulp bij collectief energie besparen: vijf aanpakken van de Participatiecoalitie
Aan de slag met energie besparen in de buurt? De Participatiecoalitie biedt bewonersgroepen en gemeenten kosteloze ondersteuning aan bij het opzetten van collectieve acties. We hebben verschillende
Communicatiekit Energiehulp: maak energiecoaches zichtbaar
Hebben jullie energiecoaches en/of fixteams onder jullie hoede, en wil je dat zij beter zichtbaar zijn in de buurt? Wijs ze dan op het SlimmeBuren overzicht van HIER! Iedereen die actief is als
Analyse Europese verkiezingsprogramma's 2024
De stempassen en kieslijsten voor de verkiezingen van het Europees Parlement zijn inmiddels verzonden. Op donderdag 6 juni 2024 mogen alle stemgerechtigden in Nederland weer een vakje aankruisen op
Energiedelen in je buurt: de pilots FlexCity en Flexpower
De energietransitie betekent de komst van warmtepompen, zonnepanelen en elektrische voertuigen. Die zorgen voor een zwaardere belasting van het elektriciteitsnet, bijvoorbeeld wanneer de zon schijnt
Spanning in de straat: omgaan met netcongestie in het laagspanningsnet
Mede door de sterke groei van zonnestroom nemen spanningsklachten in het laagspanningsnet op steeds meer plaatsen toe. Hoe complex is deze kwestie? Hoe gaan netbeheerders ermee om? En wat kunnen
Zijn batterijen voor lokale energieprojecten een goed idee?
Door lokale netcongestie dromen steeds meer coöperaties over het opslaan van hun duurzaam opgewekte energie. Maar wanneer is dat interessant voor coöperatieve wind- en zonprojecten? Onderzoeksbureau
Isolatiesector en SGS ontwikkelen aanpak vleermuisvriendelijk isoleren met eDNA
SGS en de isolatiesector hebben een protocol ontwikkeld om vleermuizen in spouwmuren op te sporen met een slimme eDNA-methode. Als de methode door de provincies wordt goedgekeurd, kunnen
Notitie HIER: 'De rol van een energiehuis'
Het kan jaren duren om een aardgasvrijplan voor een buurt te maken. Om te voorkomen dat die tijd verloren gaat, is het handig om direct te beginnen met gericht energie besparen. Een 'energiehuis' kan
RVO: handreiking samenwerken met energiecoöperaties voor gemeenten
Goed samenspel tussen gemeenten en bewonersinitiatieven in de energietransitie blijft belangrijk. Beiden partijen hebben er baat bij dat de samenwerking soepel verloopt. Rijksdienst voor Ondernemend
Column: "bewonersgroepen nodig voor communicatie over congestie laagspanningsnet”
Rapport: Thuisbatterijen in de energietransitie
NPLW maakt handreiking uitvoeringsplan
Een samenhangende energiebesparingsaanpak: zo doen ze het in West-Brabant
In West-Brabant zijn de afgelopen jaren langs de A-16 28 windmolens, in totaal 100 MW gebouwd. Daarbij is met de negen ontwikkelaars afgesproken dat een kwart van het rendement van de windmolens wordt
'Contingentenaanpak moet dienstbaar zijn aan lokale aanpak'
Nieuwe opwekprojecten op Rijksgronden
Aanscherpte ‘Voorkeursvolgorde zon’: zon op land wordt moeilijker
Vleermuizen en na-isolatie: rem op warmtetransitie of nieuwe reden voor een buurtgerichte aanpak
Op 4 oktober heeft het ministerie van BZK een brief aan de Kamer gestuurd met daarin een tijdelijke oplossing voor woningeigenaren om spouwmuren en daken vogel- en vleermuisvriendelijk te kunnen
Monitor Financiële Participatie 2022: lokaal eigendom neemt in absolute zin toe
In de derde editie van de Monitor Financiële Participatie wordt de balans opgemaakt van het aandeel hernieuwbare energie (wind en zon) op land. Net als de Participatiemonitor in 2020 en 2021, is de
Drukte op het stroomnet en zonnepanelen die uitvallen: dit moet je weten
Analyse verkiezingsprogramma op thema’s groene energie en bewonersinitiatieven
De verkiezingsprogramma’s voor de Tweede Kamerverkiezing zijn bekend. HIER lichtte ze alle 18 door op de thema’s energie, bewoners en burgerinitiatieven. Hieronder zetten we onze bevindingen op een
Webinar terugkijken: Vleermuizen, de wet natuurbescherming en isolatie
Video's PAW: innovatieve aanpakken van bewonersinitiatieven
Het Programma Aardgasvrije Wijken heeft inmiddels behoorlijk wat proeftuinen waarin een bewonersinitiatief een grote rol speelt. In vier video's delen initiatiefnemers hoe hun innovatieve aanpak eruit
Onderhandelingen Wet collectieve warmte lopen vast
Er is onenigheid over de concept-warmtewet. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UvW) willen bij de openbare aanwijsprocedure
Manifest: Utrechtse buurtinitiatieven nemen positie in over warmtenetten
Zeven buurtinitiatieven uit Utrecht stelden een gezamenlijk manifest op met daarin hun visie op de ontwikkeling van warmtetten in de stad. Ze geven daarbij aandachtspunten voor lokaal beleid rond
In Hengstdal, Nijmegen, komt het eerste modulaire duurzame warmtenet - Buurt Energie Systeem
Een Buurt Energie Systeem (BES) is een kleinschalige collectieve warmteoplossing, die 400 tot 800 woningen op een duurzame manier kan verwarmen. BES biedt de mogelijkheid om modulair wijk voor wijk
NVDE: 'Niet biomassa maar fossiele energie afbouwen'
Het besluit van het kabinet om te stoppen met de subsidie voor nieuwe projecten met biomassa voor lage temperatuur warmte (tot 100 graden) maakt het veel moeilijker en duurder om de gebouwde omgeving
Wet collectieve warmtevoorziening kiest verkeerde volgorde besluitvorming
Het wetsvoorstel voor de nieuwe warmtewet bevat veel punten die op draagvlak kunnen rekenen bij bewonersinitiatieven, maar gaat in de huidige vorm niet goed werken. Dat is de kern van de reactie van
SER pleit voor hoogwaardige inzet biomassa met tijdelijke rol bij warmtecentrales
Duurzame biogrondstoffen – de nieuwe term voor biomassa - vormen een noodzakelijke en waardevolle bron voor een CO2-neutrale en circulaire economie en zijn nodig om de klimaatdoelen te halen. De
Warmtecentrales op houtige biomassa - doorgaan of niet?
Er zijn in de media recent veel vraagtekens gezet bij de duurzaamheid van biomassa. Ondertussen zeggen experts dat de inzet ervan onmisbaar is om over te schakelen op duurzame energie. In dit artikel
Versnelling in aanleg warmtenetten door 'Startmotor' van woningcorporaties en warmtebedrijven
Woningcorporaties en warmtebedrijven gaan op projectniveau snel tot afspraken komen over de aanleg van een warmtenet. De afspraken zijn vastgelegd in het zogenoemde ' Startmotorkader'. Het Rijk
'Planken Zonder Gas': een logboek van lessen door KetelhuisWG
Energie uit duurzame bronnen halen, dat kan al lang. Maar hoe doe je dat voor een hele wijk midden in de stad? Met woningen én bedrijven. Met monumentale en nieuwe gebouwen? Op de website Planken
WARM studie EBN: geothermie heeft veel potentie
Aardwarmte heeft veel potentie om op kosteneffectieve wijze bij te dragen aan de warmtetransitie van de gebouwde omgeving. Dat is de belangrijkste conclusie van de WARM studie voor de gebouwde
HIER opgewekt en SIE: Warmte-initiatieven, lessen van de voorhoede
Bewonersinitiatieven die zich bezighouden met duurzame warmte zijn pioniers. Intensief samenwerken met gemeenten en externe partijen is iets waar iedereen nog aan moeten wennen. Wel zijn er al goede
Jetten kiest voor warmte-infrastructuur in publieke handen
Minister Jetten heeft besloten dat warmtenetten in publiek handen moeten komen. In dit artikel lees je de belangrijkste onderdelen in de nieuwe wet die te maken hebben met de marktordening.
Houtige biomassa in warmtenetten: zijn er voldoende duurzame alternatieven?
Het advies van de SER om de toepassing van (houtige) biomassa in warmtenetten geleidelijk af te bouwen heeft ertoe geleid dat veel plannen zijn stopgezet. Wat betekent dat voor de doelstellingen van
Verslag kennissessie warmte #2.1: Kansen voor warmtecoöperaties binnen Warmtewet 2
De nieuwe Warmtewet 2 biedt kansen voor warmtecoöperaties, maar er zijn ook risico’s en knelpunten die moeten worden aangepakt. Dat is de conclusie van de kennissessie van HIER opgewekt en Buurtwarmte
Analyse van provinciale akkoorden: ambities op duurzame energie lopen sterk uiteen
Na maanden van onderhandelen, hebben de provincies hun coalitieakkoorden rond. Hoe het ervoor staat met de plannen voor duurzame energie? HIER onderzocht het. Per provincie analyseerden we de
Als gemeente nieuwe doelgroepen activeren om thuis te verduurzamen? De ‘Nieuwe conservatieven’ zijn kansrijk
Wil je als gemeente middengroepen of nieuwe groepen bewoners bewegen om (samen) aan de slag te gaan met grotere energiebesparende maatregelen en het toekomstbestendig maken van woningen? Dan kan het
Wat het demissionaire kabinet wil doen om zonne-energie duurzaam te laten groeien
Op 6 juli 2023, een dag voor de val van het kabinet Rutte IV, verstuurde minister Jetten van Klimaat en Energie zijn tweede 'zonnebrief' naar de Tweede Kamer. Hierin beschrijft hij de uitdagingen voor
Monitor proeftuinen 2022: voortgang aardgasvrije wijken in beeld
Voortgang warmtewet: publiek eigendom uitgewerkt, ruimte voor energiegemeenschappen
Lokale Energie Monitor Zuid-Holland 2022
Met de Lokale Energie Monitor geeft Klimaatstichting HIER al acht jaar inzicht in de lokale energie-initiatieven in Nederland. Op basis van de monitor over 2022 heeft onderzoeker Anne Marieke
HIER kennisagenda: leervragen over bewonersparticipatie bij aardgasvrij-projecten
Welke leervragen moeten beantwoord worden om te zorgen dat het potentieel van bewonersinitiatieven in de warmtetransitie volledig benut wordt? HIER stelde een kennisagenda op. De hoofddoelstelling
Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten: financiële regelingen en fondsen voor energiecoöperaties
Energiecoöperaties ondervinden relatief vaak moeilijkheden bij het vinden van een geschikte financiering. Maar even vaak heeft dit te maken met de onbekendheid van de mogelijkheden. Het
10 financiële regelingen voor het verduurzamen van woningen
2030 en 1,5 miljoen woningen van het aardgas af is de ambitie. Maar dit is niet direct betaalbaar voor alle woningeigenaren en -verhuurders. De overheid heeft daarom een aantal regelingen in het leven
HIER opgewekt, de podcast SE2 #5 - Warmte
Steeds meer bewonersinitiatieven werken aan plannen om de buurt over te laten stappen op duurzame warmte. Voor welke warmteoplossingen kiezen ze, slagen ze erin hun buurt te betrekken en welke rol
Naar een effectieve lokale energiebesparingsaanpak
Hoe ziet een effectieve lokale energiebesparingsaanpak er uit? En hoe pak je het aan als je met een hele wijk wilt overstappen op een warmtenet of warmtepompen? Dan moeten bewoners vaak eerst
Energiearmoede, de aanpak van onderop
Kort nadat TNO in september 2021 het meest uitgebreide onderzoek naar energiearmoede in Nederland publiceerde, begon de gasprijs scherp te stijgen. De Russische invasie van Oekraïne in februari 2022
Hoe zet je een collectieve inkoopactie succesvol op poten? Belangrijke lessen uit twee verschillende aanpakken
De collectieve inkoop van energiebesparende maatregelen (zoals isolatie) neemt veel voordelen met zich mee. Van minder kopzorgen voor bewoners tot efficiëntere processen voor uitvoerders. En ook niet
Knelpunten van huurders oplossen in aardgasvrije renovatie
In een reeks artikelen laten we partijen aan het woord die voor hun vakgebied antwoord geven op de vraag: “Hoe communiceer je op een slimme manier met bewoners over aardgasvrij wonen?”. In dit derde
Susanne van Suylekom: "Communiceer techniekneutraal over aardgasvrij"
HIER-collega Susanne van Suylekom reageert in de Volkskrant op het demoniseren en ophemelen van specifieke aardgasvrije technieken. De focus moet niet op één techniek liggen, vindt ze, omdat er straks
Stoppen met aardgas, zo krijg je ook je bewoners mee
In een reeks artikelen laten we partijen aan het woord die voor hun vakgebied antwoord geven op de vraag: “Hoe communiceer je op een slimme manier met bewoners over aardgasvrij wonen?”. Het tweede
Onderzoeksrapport 'De energietransitie vanuit burgerperspectief'
Het Sociaal en Cultureel Planbureau onderzocht in hoeverre er onder burgers draagvlak is voor de overgang naar aardgasvrije woningen. De onderzoekers identificeren daarbij groepen en brengen hun
Van groene koplopers naar de middengroepen, een onderzoek naar nieuwe doelgroepen in de buurt
We moeten "de middengroepen" meekrijgen in de energietransitie, hoor je vaak. Maar wie zijn dat dan? En hoe kunnen we hen bewegen om samen aan de slag te gaan in de lokale energietransitie? In
Omgaan met honderden klantreizen in één wijk: handige tool biedt uitkomst in Ramplaankwartier
In het Haarlemse Ramplaankwartier is het plan om woningen uit te rusten met PVT-panelen en een warmtepomp, en aan te sluiten op een buurtwarmtenet. Hoe gaat dat in zijn werk met honderden huishoudens
De huiskamer op straat van KombiSOL slaat brug tussen burger en beleid
In een reeks artikelen laten we partijen aan het woord die voor hun vakgebied antwoord geven op de vraag: “Hoe betrek je bewoners slim bij de overgang naar aardgasvrij wonen?”. In dit zevende artikel
Handelingsperspectief dicht het gat tussen bewoners en gemeenten in de warmtetransitie
Het is niet de kwestie óf we van het aardgas afgaan, maar hóé. Gemeenten onderzoeken hoe ze de warmtetransitie de komende jaren gaan aanvliegen in de Transitievisie Warmte. Pakken ze dit top-down aan
Bewoners warm krijgen voor een warmtenet? ‘Je moet vooral inzetten op respect en relatie’
Hoe betrek je bewoners bij het aardgasvrij maken van een wijk? In Purmerend hebben ze inmiddels de nodige ervaring opgedaan. Joke Dijkstra, omgevingsmanager bij gemeente Purmerend, deelt de
Met participatie bereik je niet iedereen: Raad voor het openbaar bestuur ziet kansen maar ook risico’s
Hoe lukt het Nederland om drastisch minder aardgas te gaan verbruiken? Met het oog op het klimaatakkoord moeten we allemaal kijken naar alternatieven. Maar waar ligt de bal: bij de burger of bij de
ECW: Factsheets gebouwmaatregelen, energiebronnen en -dragers
Het Expertise Centrum Warmte heeft voor gemeenten en andere instellingen factsheets gemaakt over veelgebruikte energiebronnen, energiedragers en gebouwmaatregelen. Ze zijn goed bruikbaar in combinatie
Participatieschema: per fase helder in welke mate bewoners kunnen participeren in aardgasvrije wijken
Bewonersparticipatie bij de transitie naar aardgasvrije wijken is onmisbaar, met name tijdens de uitvoering van maatregelen. Maar om bewoners in deze fase mee te laten doen, is het cruciaal om al veel
Netbeheerders: ‘Warmtetransitie in wijken versnellen om 2030 doelstellingen in zicht te houden’
De Transitievisies Warmte van gemeenten zijn nog niet voldoende concreet zijn om te kunnen starten met de uitvoering. Dit komt naar voren uit een analyse van de gezamenlijke netbeheerders. Van alle
Kamerbrief: zo ziet het besluitvormingsproces over een wijk aardgasvrij maken eruit
Hoe ziet het besluitvormingsproces over het aardgasvrij maken van een wijk eruit? Wat staat er in de Transitievisie Warmte, wat in het wijkuitvoeringsplan en hoe past dit binnen de landelijke
Nieuwe regeling voor gemeenten Extern Advies Warmtetransitie
Per 1 juni 2020 is het Expertice Centrum Warmte (ECW) gestart met een nieuwe regeling voor gemeenten. Het gaat om de regeling Extern Advies Warmtetransitie (EAW) waarmee gemeenten een specifieke
Adviesrapport: de rol van energieloketten bij verduurzamen gebouwde omgeving in provincie Gelderland
Het Klimaatakkoord is er heel duidelijk over: vanaf 2020 moeten er per jaar tienduizenden woningen worden verduurzaamd. Isolatie, zonnepanelen, warmtepompen, aquathermie, restwarmte, en nog vele
20 lessen uit de praktijk over bewonersinitiatief in de warmtetransitie
Er ontstaan steeds meer initiatieven van bewoners die zelf een actieve rol willen spelen als hun buurt overstapt op duurzame warmte. Ondertussen hebben gemeenten de regierol in de warmtetransitie en
Stroomversnelling: Nul op de Meter, hoe je dit als gemeente kunt aanpakken
Stroomversnelling maakte een document waarin je leest hoe gemeenten kunnen bijdragen aan de versnelling van nul-op-de-meter in de gebouwde omgeving. Versnellen is alleen mogelijk als de lokale
Aanbevelingen aan gemeenten voor de Transitievisie Warmte en bewonersparticipatie
Het opstellen van de Transitievisie Warmte is een belangrijk moment om na te denken over de rol die bewoners(initiatieven) krijgen in de lokale warmtetransitie. HIER doet een aantal aanbevelingen die
Transitievisie Warmte van Hoorn vastgesteld
De gemeenteraad van Hoorn heeft 9 juli 2019 haar Transitievisie Warmte vastgesteld. Deze visie is opgesteld met een groot aantal partijen, de Regionale Uitvoeringsdienst Noord-Holland Noord
Uitkomst beste aardgasvrij-oplossing per wijk afhankelijk van gekozen aannames bij technisch-economische analyse
Alle gemeenten moeten in 2021 een Transitievisie Warmte hebben gemaakt. Een belangrijk onderdeel daarvan is een zogeheten technisch-economische analyse per wijk van het meest aantrekkelijke
Transitievisie Warmte - In samenwerking met de netbeheerder
Deze publicatie van Netbeheer Nederland licht toe hoe de netbeheerder de gemeente kan ondersteunen bij het opstellen van de Transitievisie Warmte. Aan de hand van de keuzes die gemeenten maken, moeten
Vijf strategieën om als gemeente een wijk te verduurzamen - Startanalyse
Er gebeurt in Nederland veel op het gebied van duurzame energieoplossingen. Zoveel, dat je soms door alle duurzame bomen het bos niet meer ziet. Van warmtepompoplossingen en warmtenetten tot hybride
Onderzoeksrapport: Succesvolle samenwerking tussen bewonersinitiatief en gemeente in de warmtetransitie
Op veel plekken in het land werken bewonersgroepen aan een alternatieve warmtevoorziening voor hun wijk. Sommige werken hierin nauw samen met de gemeente. Andere maken de plannen zelf, en zien de
Samen aan de slag met aardgasvrij; inspiratie voor gemeenten
RVO.nl heeft een leuke en informatieve uitgave over aardgasvrij gemaakt met cijfers en graphics en een technieken-animatiefilmpje, over het aantal woningen, de ambitie en het uitvoeringstempo. De
Routekaart Haarlem Klimaatneutraal in 2030 en aardgasvrij in 2040
Haarlem werkt aan een duurzame, groene en schone stad. Het college wil dat Haarlem in 2030 klimaatneutraal is en in 2040 aardgasvrij. Dat betekent dat we onze huizen op een andere manier moeten gaan
Aardgasvrij: van bovenaf of van onderop?
Het is echt zo: Nederland moet van het aardgas af. De overheid heeft als doel gesteld dat we in 2050 geen gebruik meer maken van aardgas als energiebron. Maar hoe krijgen we dat voor elkaar? Laten de
Wat kunnen we leren van Denemarken?
Erik Christiansen wordt internationaal beschouwd als een van de meest vooraanstaande deskundigen op het gebied van duurzame energieopwekking en -coöperaties in Europa. Hij is onder meer directeur van
Wanneer is het zinvol om een hybride warmtepomp in te zetten?
Er wordt door de politiek opgeroepen tot een verbod op cv-ketels ten gunste van hybride warmtepompen. Hybride warmtepompen worden bovendien flink gepromoot door een aantal gemeenten en
Zo realiseerde Emmeloord een postcoderoosproject met stortgas
Een golfballetje slaan met ruim twee miljoen m3 afval onder je voeten. Het klinkt gek maar komt vaker voor dan je denkt. Ons land telt zo’n 4000 afgesloten stortplaatsen waarvan velen door de jaren
Waterstof: waar staan we? De feiten op een rijtje
Waterstof is met een enorme opmars bezig in de energietransitie. Er gebeurt dan ook veel met waterstof op allerlei gebieden. Cv-ketels, bussen en personenauto’s worden erop aangedreven, maar ook
Groen gas voor energiecoöperaties
Wil je zo snel mogelijk aardgasvrij zijn, dan kan groen gas een optie zijn. In deze brochure van vind je alle informatie over groen gas en een stappenplan hoe je als energiecoöperatie groen gas kunt
Groen gas: essentieel voor een volledig CO2-neutrale samenleving
Het is misschien wel het meest ambitieuze kabinetsplan: het Klimaatakkoord. Nederland heeft nog tot 2030 om de nationale broeikasuitstoot met 49% terug te dringen ten opzichte van 1990. Haalbaar
Groen gas en energiecoöperaties: praktijkvoorbeelden
Minstens tien lokale energiecoöperaties werken aan groengasprojecten. In dit artikel lichten we een aantal gerealiseerde voorbeelden uit. Onderaan beschrijven we de initiatieven in ontwikkeling.
Waterstof: dit zijn de eerste coöperatieve projecten
De eerste coöperatieve waterstofprojecten dienen zich aan. In dit artikel lichten we ze uit. Deltawind Deltawind is partner in het project Aardgasvrij Stad aan ’t Haringvliet. Het dorp verkent
Waterstofladder: waarom waterstof voorlopig niet geschikt is voor het verwarmen van woningen
Waterstof wordt vaak aangehaald als de heilige graal in de energietransitie. Op Nederlands en op Europees niveau wordt er hard gewerkt om waterstof in te zetten voor energieopslag en vervoer. In dit
Installatiemonitor: Praktijkprestaties hybride warmtepompen gemeten
Wat zijn de prestaties van warmtepompsystemen in Nederland? Om daar inzicht in te krijgen is op initiatief van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) een monitoringstraject gestart onder
Wanneer is waterstof hernieuwbaar en duurzaam?
Waterstof kan op vele manieren gemaakt worden, en de ene is duurzamer dan de andere. Om het als duurzaam onderdeel van ons energiesysteem te integreren moet daarom de juiste methode gekozen worden. In
PBL: Woning naar electric financieel onaantrekkelijk
De woning verduurzamen is voor vrijwel geen enkele eigenaar-bewoner haalbaar, als woonlastenneutraliteit het uitgangspunt is. Zonder aanvullend beleid zal de bijdrage van huiseigenaren aan het halen
Minister Ollongren benadrukt stapsgewijze aanpak met isolatie en hybride
Minister Ollongren wijst er op 20 september 2020 in een Kamerbrief op dat de focus bij gemeenten in de Transitievisies Warmte en wijkuitvoeringsplannen niet exclusief hoeft te liggen op het in één
Handreiking Regionale Energiestrategieën
Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt het nationaal Klimaatakkoord gesloten, de Nederlandse uitwerking van de internationale klimaatafspraken
Wat is de Regionale Energiestrategie?
Het uitgangspunt van het Klimaatakkoord is dat de uitstoot van CO2 in 2030 met 49% moet worden verminderd, en op de lange termijn met minimaal 95% (in 2050). Aan vijf tafels zijn daarvoor afspraken
Scriptie: The contribution of Local Energy Cooperatives to the Energy Transition in The Netherlands
Deze masterscriptie geeft antwoord op de vraag: 'Hoe kunnen lokale energiecoöperaties bijdragen aan de energietransitie in Nederland?' Het onderzoekrapport is geschreven in het Engels. In dit artikel
Leading from the Niche: Insights from a Strategic Dialogue of Renewable Energy Cooperatives in The Netherlands
Kan de coöperatieve beweging de energietransitie naar een duurzame toekomst leiden? Hoe kan transitiemanagement de lokale beweging in Nederland ondersteunen? Antonia Proka, Derk Loorbach en Matthijs
Inpassing van zonne- en windparken: de stand van zaken bij gemeenten
Er komen steeds meer zonneparken en windparken in ons land. Gemeenten kunnen de ontwikkelingen niet langer alleen volgen, maar moeten beslissen hoe ze hiermee om gaan. Hoe worden energieparken in het
HIER opgewekt, de podcast SE2 #3 - Samenwerking
Bij wind- en zonprojecten is 50% eigendom van de lokale omgeving het streven. Steeds vaker werken lokale initiatieven gelijkwaardig samen met ontwikkelaars van wind- en zonprojecten. Hoe ziet zo’n
HIER opgewekt, de podcast SE2 #4 - De energie-infrastructuur van nu naar 2050
Zonneparken en windmolens worden vaak gepland op plekken in het land waar weinig capaciteit op het elektriciteitsnetwerk beschikbaar is. De wensen van burgercoöperaties en ontwikkelaars sluiten niet
Luistertip: Siward Zomer over energiecoöperaties in context van het Klimaatakkoord
Meer weten over energiecoöperaties binnen de context van het Klimaatakkoord? Luister de podcast van Studio Energie met Siward Zomer van Energie Samen. Ga naar de podcast
De Friese ZonneWIJzer wijst de weg bij zonne-energie op land
De Friese Milieufederatie (FMF) heeft De Friese ZonneWIJzer ontwikkeld. Een handreiking voor gemeenten en ontwikkelaars bij het ontwikkelen van zonneweides. Ook kan het worden gebruikt als input voor
Scriptie: A first step towards societal change. How Energy Democracy could be a step towards Economic Democracy
Deze (Engelse) masterscriptie geeft antwoord op de vraag: ‘In hoeverre kan Energy Democracy een eerste stap richting Economic Democracy zijn? ’ Deze theoretische scriptie probeert een toevoeging te
Nieuwe windparken in de pijplijn
De Lokale Energie Monitor 2019 laat zien dat er nog 33 windparken in de pijplijn zitten, waarvan een aanzienlijk aantal waarschijnlijk in de eerste helft van 2020 kan starten met de bouw. We
Zicht op de praktijk: gerealiseerde windparken in 2019
Er zijn vijf nieuwe burgerwindparken gerealiseerd in 2019. We geven hieronder een korte beschrijving van elk project. Het geeft een beeld van de wijze waarop coöperaties en hun partners invulling
48 huishoudens delen zelfopgewekte stroom
In het Overijsselse Heeten gaan 48 huishoudens, verenigd in de energiecoöperatie Endona, hun zelfopgewekte stroom delen. De bewoners kregen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland een
Samenwerken met de gemeente
Energiecoöperaties weten hun weg naar de gemeente aardig te vinden. Bijna een kwart (24%) werkt op een manier samen met hun gemeente. Deze samenwerking wordt gemiddeld gewaardeerd met een 7,3 (Lokale
Hoe houd je de baten van een windpark lokaal?
Een windpark levert niet alleen opbrengsten op in de vorm van groene stroom, maar zorgt bij een positieve business case ook voor een geldelijke winst. Hoeveel hiervan komt eigenlijk beschikbaar voor
Gemeente Bergen legt rode loper uit voor energie-initiatief
Bergen wil in 2030 een energieneutrale gemeente zijn en zet volop in op lokale duurzame opwekking. Burgerinitiatief Bergen Energie is haar partner in crime bij het realiseren van die doelstelling
Steven Volkers, Grunneger Power: "50% eigendom kunnen we halen"
Het staat in het (ontwerp) Klimaatakkoord: alle nieuwe duurzame energieprojecten zouden voor de helft in eigendom moeten komen van de omwonenden en lokale kleine bedrijven. Dat is best een hoge
Hoe neem je de stem van inwoners mee in de RES? Tips voor raadsleden, provinciale statenleden en waterschapsbesturen
In het Klimaatakkoord staat dat gemeenten, provincies en waterschappen een Regionale Energiestrategie (RES) dienen op te stellen. Op dit moment wordt per regio (30 in totaal) gewerkt aan een
Klimaatakkoord: Participatie en 50% eigendom van de lokale omgeving
Het grote thema voor de coöperaties in het Klimaatakkoord is participatie van burgers in de energietransitie. Iedereen moet mee kunnen doen. Dit is geconcretiseerd in voorwaarden voor participatie van
Het aanpassingsvermogen van voorstaande Nederlandse gemeenten in de energietransitie
De Nederlandse overheid daagt de Nederlandse samenleving uit om zich in te zetten en samen te werken voor de energietransitie. Dit onderzoek gaat in op de ruimte die burgers, bedrijven
Lokale samenwerking krijgt vorm
Op verschillende plekken slaan ondernemers, inwoners en de gemeente de handen ineen om samen te werken aan verduurzaming. In Hof van Twente en Zeist pakken ze dit heel professioneel aan. Wat kunnen
Succesvolle financiële participatie bij energieprojecten
Verdeel de lusten samen met de omgeving en creëer lokaal draagvlak Je hoort en leest discussies rondom participatie of je bent direct of indirect betrokken bij de ontwikkeling van duurzame
Publicatie: Samen Wérkt
Hoe gaat het met samenwerkingen tussen gemeenten en lokale duurzame energie-initiatieven? Lees in de brochure Samen Wérkt het verhaal van beide kanten. De één is verder dan de ander. Wat gaat er goed
Omwonenden betrekken bij een windproject: geleerde lessen van Energie A16
Langs de A16 in West-Brabant werken bewoners, organisaties, ontwikkelaars en overheden samen aan het realiseren van 28 windmolens. Een geslaagd project, want de omwonenden staan achter de bouw van het
Samenwerking coöperaties en gemeenten verzilvert kansen lokale duurzame energie
Samenwerking tussen coöperaties en gemeenten bij de opwekking van lokale duurzame energie is nodig. Maar hoe doe je dat en hoe verzilver je de kansen voor lokaal opgewekte duurzame energie? RVO.nl
Infographic klantreis in de energiebesparing
Alles draait om vertrouwen. Dat is de belangrijkste conclusie van het onderzoek van de Wageningen Universiteit naar de effectiviteit van de lokale energiebesparingsaanpak. Dit vertrouwen is belangrijk
Opinie: Ieder huis een investeringsbudget om van het aardgas af te komen
Het plan voor het verminderen van het aardgasgebruik in woningen en andere gebouwen vordert nog niet echt. In het Klimaatakkoord is gekozen voor een wijkgerichte aanpak door gemeenten, waar alle
Het succes van de Deense warmtetransitie
Coöperaties in de warmtetransitie was het thema van de werksessie die op 13 mei door ODE Decentraal en HIER opgewekt is georganiseerd. We hebben nog veel werk te doen om de warmtevraag in Nederland te
Waarom het "package solution model" werkt voor de Deense energietransitie
Erik Christiansen (OBE Consults) geeft aan dat de energietransitie in Denemarken versnelde doordat er een behoefte ontstond naar een onafhankelijke energievoorziening. De oorzaak hiervan lag in de
Nederlanders starten het stookseizoen bij 13,9 ⁰C
Wanneer de temperatuur buiten zakt tot 13,9 graden Celsius, gaat in Nederland binnen de verwarming aan. We zetten de thermostaat dan gemiddeld op 19,9 graden. Vrouwen zetten de verwarming eerder aan
HIER opgewekt, de podcast #1: 50% lokaal eigendom, hoe realiseren we dat?
In het Klimaatakkoord is de ambitie uitgesproken dat 50% van de grootschalige opwek van duurzame energie op land in lokaal eigendom komt. Wat is er nodig om dit te realiseren? Is het haalbaar? En zijn
Een andere aanpak in Haarlem: De Energieke Stad
In de gemeente Haarlem is gebruik gemaakt van De Energieke stad om initiatieven uit de stad aan te moedigen, actief te ondersteunen en waar mogelijk te faciliteren. In De Energieke stad keren we
De energiecoöperatie als samenwerkingspartner in de gemeentelijke energietransitie
Energiecoöperaties zijn voor gemeenten onmisbaar om te kunnen overschakelen op duurzame energie. Toch weten gemeenten nog niet altijd goed raad met coöperaties die zich aandienen op initiatief van
Wat we van een Zweedse wijk kunnen leren in de transformatie naar aardgasvrije wijken
In onze transformatie naar duurzame (collectieve) warmte systemen refereert men vaak naar Scandinavische landen. Op de eerste plaats Denemarken, maar ook Zweden heeft verregaande stappen genomen om te
Draagvlak voor wonen zonder aardgas neemt af
Het aantal Nederlanders dat het ermee eens is dat huishoudens gaan stoppen met het gebruik van aardgas is het afgelopen jaar gedaald van 57% naar 48%. Dat blijkt uit een jaarlijkse peiling van HIER
Kom van dat gas af
Bewoners van de Haarlemse wijk Ramplaankwartier willen van het aardgas af en hun energieverbruik terugdringen. Hoe zij dit voor elkaar kunnen krijgen, onderzoeken zij zelf, in samenwerking met de TU
Siward Zomer & Thijs de la Court "Op weg naar gasloze wijken vol energie"
Onze dorpen en steden zijn energetisch eenzijdig ingeregeld. Energie gaat de wijk in en geld – in de vorm van energietarieven, transportkosten en belasting – stroomt er uit. Dat is over twintig jaar
4 lessen uit proeftuin voor aardgasvrije wijk: Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord
De Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord is een van de 27 Nederlandse proeftuinen die een rijksbijdrage hebben ontvangen om de wijk aardgasvrij te maken. De eerste ervaringen in deze wijk met vooral
Reportage Volkskrant: Garyp en Overvecht-Noord van het gas af
Het Friese Garyp en het Utrechtse Overvecht-Noord pionieren voor een aardgasvrije toekomst. Waarom gaat dat in Friesland zoveel beter dan in Utrecht? De Volkskrant maakte er een reportage over: 'Help
Maya van der Steenhoven: "Doorgaan met massaal huizen verwarmen met aardgas is dom"
Nederland moet in 2050 CO2 neutraal zijn. Dat betekent dat we een uitdaging hebben om pak hem beet 95% van onze opwek te verduurzamen, 30% te besparen en 25% van de energie niet langer ongebruikt weg