Wat zijn energiecoöperaties en bewonersinitiatieven?
Een lokaal energie-initiatief of energiecoöperatie is een groep mensen die samen hun dorp, stad of wijk willen vergroenen. Dat doen ze door met buurtgenoten duurzame energie of warmte op te wekken en/of de buurt helpen met energie besparen. Ze starten dan een 'energie-initiatief', ‘energiecoöperatie’ of 'bewonersinitiatief'. We leggen uit wat dat is.
Steeds meer enthousiaste mensen verenigen zich in zulke lokale initiatieven en maken samen impact. Het aantal burgercoöperaties groeit hard, net als het aantal projecten dat ze realiseren. In bijna alle Nederlandse gemeenten zijn al groepen burgers actief. In 2024 tellen we meer dan 700 energiecoöperaties, met samen meer dan 120.000 leden.
In dit artikel:
- Wat doen energiecoöperaties precies?
- Energie-initiatief vs. energiecoöperatie
- Drie lokale energieprojecten in beeld
- Wat is een bewonersinitiatief?
- Voorbeelden van bewonersinitiatieven
- Wat is een energiehulp?
- Hoeveel energiecoöperaties en bewonersinitiatieven zijn er?
- Lid worden van een energiecoöperatie of bewonersinitiatief
Wat doen energiecoöperaties of energie-initiatieven precies?
De meeste wekken zonne-energie op, bijvoorbeeld met zonnepanelen op het dak van een school of een stuk land in de buurt. Sommige coöperaties realiseren een eigen windmolen voor de wijk, andere richten zich op bijvoorbeeld energie uit biomassa. Er zijn al 88 projecten waarbij bewoners onderzoeken of ze samen warmte kunnen opwekken en daar huizen mee verwarmen.
Ook werken veel energie-initiatieven aan energie besparen met de buurt, gezamenlijke inkoop van zonnepanelen of isolatiemateriaal, en elektrische deelauto’s. De koplopers zoeken zelfs duurzame alternatieven voor het gebruik van aardgas in de wijk. Ze maken samen met wijkbewoners en gemeente plannen over hoe hun wijk van het gas af kan. Zo zijn de eerste coöperatieve buurtwarmtenetten al aangelegd.
De energiecoöperaties in Nederland zijn echte voorlopers en een belangrijke schakel in de energietransitie. De enthousiaste mensen achter deze initiatieven (vaak vrijwilligers) nemen het heft in eigen handen om Nederland te verduurzamen.
Vaak hebben ze de wens om zelf te bepalen waar hun energie vandaan komt en daarbij onafhankelijk te zijn van een (commerciële) leverancier. Ze stimuleren de lokale economie door de opbrengsten van de energieprojecten te investeren in de lokale gemeenschap, bijvoorbeeld voor een opknapbeurt van het zwembad. Of door te investeren in nieuwe energieprojecten, met de hulp van lokale bedrijven.
Energie-initiatief vs. energiecoöperatie
Een groep dorps- of stadsinwoners die samen aan de slag willen met duurzame energie noemen we in het algemeen een energie-initiatief. Maar om als club mensen samen energie op te mogen wekken, heb je een rechtsvorm nodig. Een coöperatie (niet te verwarren met een 'corporatie') is hiervoor de meest gebruikelijke. Daarom lees je ook vaak over ‘energiecoöperaties’ in plaats van ‘energie-initiatief’. Het komt op hetzelfde neer.
Een coöperatie bestaat net als een vereniging uit leden en een bestuur. De leden beslissen over de plannen van de coöperatie in een Algemene Ledenvergadering (ALV). Over nieuwe projecten, maar ook over de begroting en activiteiten van de coöperatie. Enkele energie-initiatieven zijn georganiseerd als stichting. Zij hebben dan geen activiteiten of projecten waarvan je lid kunt worden.
In 2024 tellen we in Nederland meer dan 700 energiecoöperaties met gezamenlijk meer dan 120.000 leden! Al tien jaar onderzoekt Klimaatstichting HIER alle collectieve projecten op het gebied van energie. Je leest er meer over in de Lokale Energie Monitor.
Wat is een bewonersinitiatief?
Misschien krijg je weleens een flyer door de bus van een bewonersinitiatief. In Nederland hebben we namelijk meer dan 700 bewonersinitiatieven: vrijwilligersgroepen die de wijk, het dorp, de buurt of de gemeente helpen met energie besparen, helpen de buurt vergroenen met stadstuintjes of groene daken en zorgen voor verbindende activiteiten. Er zijn veel verschillende bewonersinitiatieven die mensen helpen. Zo proberen ze mensen te helpen die hun energierekening niet meer kunnen betalen met tips om energie te besparen, helpen ze mensen in de schuldsanering met tips, of geven ze advies als je wil investeren in verduurzaming van je huis.
- In dit artikel delen initiatiefnemers hun ervaring bij het ontzorgen van bewoners op het gebied van energiebesparing.
Soms kopen bewonersinitiatieven met groepskorting isolatie, zonnepanelen of andere energiebesparende maatregelen in voor buurtgenoten die daaraan mee willen doen. Dat scheelt in de kosten én het uitzoekwerk voor mensen die er geen verstand van hebben maar wel energie willen besparen.
Voorbeelden van bewonersinitiatieven
Groepje handige klussers helpt bewoners verduurzamen:
Buurtgenoten helpen elkaar energie te besparen:
10 ervaringsverhalen over samen energie besparen
Leer 10 buurtinitiatieven verspreid over het land kennen in deze artikelen.
Wat is een energiehulp?
Een energiehulp helpt bewoners gratis en onafhankelijk met energie besparen in huis, zonder commercieel belang. Het zijn energiecoaches, -fixers, -klussers of -ambassadeurs die zijn aangesloten bij een gemeente, een energieloket, een energiecoöperatie, energie-initiatief of bewonersinitiatief.
Energiehulpen komen bij mensen thuis die een adviesgesprek hebben aangevraagd voor tips hoe ze energie kunnen besparen en/of hun huis kunnen verduurzamen. De energiehulp luistert naar de situatie van bewoners, zoals of de woning gekocht of gehuurd is, hoeveel financiële ruimte er is en wat de bewoners nu doen om energie te besparen.
Hoeveel energiecoöperaties en bewonersinitiatieven zijn er?
Al tien jaar onderzoekt Klimaatstichting HIER alle collectieve projecten op het gebied van energie in de Lokale Energie Monitor. In maart 2025 is het onderzoek gepresenteerd met als grootste bevinding dat het aantal lokale energiecollectieven in 10 jaar verviervoudigd! Van 174 collectieven in 2014 naar maar liefst 702 vandaag. Samen wekken zij stroom op voor een half miljoen huishoudens. En naast die 702 coöperaties zijn er dus ook nog meer dan 700 bewonersinitiatieven. Wil je meer weten? Check de Lokale Energie Monitor.
Help de energietransitie op weg
Vond je het interessant om bovenstaande verhalen en voorbeelden te lezen van groepjes mensen die iets doen om hun omgeving te verduurzamen, buurtgenoten te helpen energie te besparen of energie of warmte op te wekken? Misschien kun je je wel aansluiten bij zo'n club bij jou in de wijk, dorp of gemeente!
Doe ook mee met lokale energie. Door je aan te sluiten bij een energiecoöperatie bij jou in de buurt, help je actief mee om jouw omgeving te verduurzamen en werk je mee aan de overgang naar schone energie. Daarnaast levert het je vaak geld op. Meestal kun je voor een paar tientjes lid worden van een energiecoöperatie bij jou in de buurt, of voor een paar honderd euro mede-eigenaar worden van een zon- of windproject. Of wellicht kun je meedoen met het gezamenlijk inkopen van isolatiemateriaal of een andere energiebesparingsactie. Het handigste is om jouw gemeente of dorp + 'energiecoöperatie' even te Googelen, of het lokale krantje in de gaten te houden. Je kunt ook kijken op dit kaartje van de Lokale Energie Monitor.
Ben je geïnspireerd door de verhalen van bewonersinitiatieven in Nederland? Misschien kun je aansluiten bij een initiatief bij jou in de buurt of er eentje oprichten. Lees hier meer over de diversiteit aan bewonersinitiatieven in het land en bekijk of er bij jou in de buurt een initiatief is.
