Vijf strategieën om als gemeente een wijk te verduurzamen - Startanalyse

Er gebeurt in Nederland veel op het gebied van duurzame energieoplossingen. Zoveel, dat je soms door alle duurzame bomen het bos niet meer ziet. Van warmtepompoplossingen en warmtenetten tot hybride waterpompen voorzien van groen gas: wanneer is welke strategie het best toepasbaar in je gemeente? Het Expertise Centrum Warmte (ECW) ondersteunt gemeenten met verschillende instrumenten, zodat zij een goed onderbouwde Transitievisie Warmte kunnen opstellen. Een van de instrumenten die ze hiervoor inzetten en adviseren is de Startanalyse.

We kennen de opgave. In 2030 moeten 1,5 miljoen woningen aardgasvrij zijn, en in 2050 de hele gebouwde omgeving. Als gemeente moet je dus van het aardgas af, en heb je hierin de regie. Maar waar te beginnen? En wat zijn per wijk of buurt de werkbare alternatieven?

De Startanalyse is een gratis online rekeninstrument voor gemeenten die is gemaakt door het Plan Bureau voor Leefomgeving (PBL). Met dit instrument kun je als gemeente globaal de kosten en baten van vijf aardgasvrije warmtestrategieën doorberekenen op buurtniveau. Het instrument maakt hiervoor gebruik van allerlei landelijke data  van het PBL.

Om de Startanalyse optimaal te laten aansluiten op de situatie in jouw gemeente is het belangrijk dat je de landelijke PBL-gegevens uit de Startanalyse verder verrijkt met lokaal beschikbare data van bijvoorbeeld netbeheerders en woningcorporaties, maar ook van je eigen gemeente. Denk aan sociale wijkkarakteristieken en kennis over lokale bewonersinitiatieven. Hoe je dit als gemeente aanpakt, lees je in de 'Handreiking voor lokale analyse'. 

Een technisch-economisch overzicht

Jina Bhagwandas is adviseur warmtetransitie bij het ECW en beantwoordt vragen van gemeenten die binnenkomen bij het ECW. “De Startanalyse schetst een technisch-economisch overzicht en biedt gemeenten zo een eerste indruk van de technische mogelijkheden en de duurzaamheidsgevolgen. Het beantwoordt vragen als hoeveel energie er nodig is voor een bepaalde strategie, wat de daling van de CO2-uitstoot is en wat de nationale kosten zijn”, vertelt Bhagwandas.

Vijf hoofdstrategieën om je wijk te verduurzamen

In de Startanalyse ligt de focus op manieren om de warmtevraag te verlagen, op mogelijke warmte-installaties in gebouwen, de beschikbaarheid van duurzame energiebronnen en de infrastructuur om deze bronnen te gebruiken. Deze vier aspecten zijn gecombineerd in vijf strategieën: drie zonder gas, en twee gebaseerd op hernieuwbaar gas.

De vijf warmtestrategieën zijn: 

1. Individuele elektrische warmtepomp (lucht-water warmtepomp en grondgebonden warmtepomp)
2. Warmtenet met een middentemperatuurbron (industriële restwarmte en geothermie)
3. Warmtenet met een lagetemperatuurbron (WKO en aquathermie)
4. Hernieuwbaar gas met hybride warmtepomp
5. Hernieuwbaar gas met HR-ketel

“Een belangrijk uitgangspunt van de Startanalyse is dat voor alle strategieën de woningen zijn geïsoleerd tot schillabel B. Schillabel B is tijdelijk gekozen, omdat de Isolatie Standaard vanuit het Klimaatakkoord nog niet beschikbaar is. Deze uitgangspunten en de uitwerking daarvan zijn allemaal terug te vinden in de toelichtingstekst in de Startanalyse”, zegt Bhagwandas.

Welke strategie is het meest geschikt?

De vijf warmtestrategieën zijn ook uitgewerkt in verdiepende factsheets. Deze sheets bevatten technische informatie, voor welke wijken en huizen de warmteoplossing geschikt is, hoe duurzaam de strategie is en wat de strategie betekent voor alle betrokken partijen. Zo is bijvoorbeeld een elektrische warmtepomp vooral geschikt voor goed geïsoleerde woningen en in buurten met een relatief lage bebouwingsdichtheid. Terwijl een warmtenet met hogetemperatuurbron geschikt is voor moeilijk te isoleren woningen en gebouwen, in buurten met een relatief hoge bebouwingsdichtheid.

Tips voor het maken van een vertaalslag

Hoe kan je de Startanalyse het beste inzetten voor de Transitievisie Warmte in jouw gemeente? Vier tips van Bhagwandas:

• Tip 1: Neem de tijd om de Startanalyse te doorgronden en lees de bijbehorende toelichting;
• Tip 2: Gebruik de Handreiking voor lokale analyse voor inzet en interpretatie van lokale gegevens;
• Tip 3: Neem contact op met de helpdesk van het ECW  als je er niet uitkomt of aanvullende vragen hebt;
• Tip 4: Verander zelf de parameters in de Startanalyse als dat voor jouw gemeente beter past. Dat kan want de Startanalyse maakt gebruikt van open source technologie

Inloggen en updates

De Startanalyse is online beschikbaar. Door een mail aan het ECW te sturen ontvang je een inlog. In maart 2020 krijgt de Startanalyse een update, waarbij de eindgebruikskosten inzichtelijker worden gemaakt en er extra technieken komen.