Aanscherpte ‘Voorkeursvolgorde zon’: zon op land wordt moeilijker

Het wordt moeilijker om zonprojecten op landbouw- en natuurgronden te realiseren. Dat staat in de nieuwe versie van de Zonneladder, het document van de overheid waarin staat in welke volgorde ze de groei van zonne-energie in Nederland wil uitbreiden. We vertellen hieronder wat de aanscherpingen inhouden.

De Zonneladder moet voorkomen dat zonnepanelen op landbouw- en natuurgrond gelegd worden als dat niet nodig is. Op 26 oktober 2023 heeft demissionair minister De Jonge de aanscherpingen in een kamerbrief bekend gemaakt.

In een notendop komt het erop neer dat de overheid projectontwikkelaars en lokale energie-initiatieven wil stimuleren om multifunctioneel ruimtegebruik toe te passen bij energie-opwekprojecten. Landbouw- en natuurgronden wil ze zoveel mogelijk vrijhouden voor andere ruimtelijke opgaven.

De overheid verwacht namelijk dat bevolkingsgroei en de energietransitie veel gaat betekenen voor de beschikbare ruimte in Nederland. Naast ruimte voor zonnepanelen en windmolens, is er ook ruimte nodig voor landbouw, woningen en drinkwater.

Voorkeur voor daken en gevels

De absolute voorkeur gaat uit naar zonnepanelen op de eerste drie treden van de ‘voorkeursvolgorde zon’: daken en gevels en gronden, binnen en buiten bestaand gebouwd gebied.

Pas als alle mogelijkheden op de eerste drie treden uitgeput zijn, komt de vierde trede in zicht: zonnepanelen op landbouw- en natuurgronden. Dit is in principe ongewenst, en mag alleen onder bepaalde voorwaarden.

Uitzonderingen en voorwaarden

Er zijn uitzonderingsmogelijkheden voor zon op landbouw- en natuurgronden als het gaat om:

• Een combinatie van landbouw en een zonnepark.
• Landbouwgronden die door bestuurlijk bindende afspraken in transitie zijn (doordat ze bijvoorbeeld in de toekomst een andere bestemming krijgen). Zonnepanelen dragen dan financieel bij aan de gebiedsgerichte opgave en mogen voor maximaal 30 jaar aangelegd worden..
• Een situatie waarbij de aanleg van een zonnepark bijdraagt aan de vermindering van netcongestie of zorgt voor een efficiënter netwerkgebruik.

Daarnaast worden de volgende voorwaarden genoemd:

• Het zonnepark is landschappelijk goed vormgegeven en ingepast.
• Het zonnepark is inpasbaar in het energienetwerk.
• Partijen streven bij de ontwikkeling van zonneproject naar 50% participatie van omwonenden en er is voldoende draagvlak (zoals genoemd in het Klimaatakkoord).

Van provincies wordt verwacht dat ze deze uitzonderingen en voorwaarden juridisch bindend vastleggen voor 1 januari 2024.

Projecten in vergevorderd stadium

De zonneprojecten op landbouw- en natuurgrond waarbij de participatietrajecten al in een vergevorderd stadium zijn – en nog niet helemaal zijn ingericht op de aangescherpte voorkeursvolgorde – mogen op de ingeslagen weg doorgaan.

Dit is overigens niet het geval voor projecten waarbij nog slechts een zoekgebied binnen de RES is aangewezen. Voor deze toekomstige projecten geldt de voorkeursvolgorde zon.