Monitor Financiële Participatie 2022: lokaal eigendom neemt in absolute zin toe

In de derde editie van de Monitor Financiële Participatie wordt de balans opgemaakt van het aandeel hernieuwbare energie (wind en zon) op land. Net als de Participatiemonitor in 2020 en 2021, is de algemene conclusie van dit onderzoek dat er geen grote verschuiving is waargenomen bij de invulling van financiële participatie. De afspraken over het streven naar 50% lokaal eigendom worden pas in 2023-2024 verwacht voor zonneparken en vanaf 2026-2027 bij windparken.

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat er bij de productie van wind- en zonne-energie op land in 2030 gestreefd moet worden naar minstens 50% eigendom van de lokale omgeving. Met dit onderzoek wordt de voortgang van het streven in de gaten gehouden.

Dit jaar is er ook onderzoek gedaan naar de zon- en windprojecten die nog niet gerealiseerd zijn, maar al wel in ontwikkeling. Daarnaast vermeldt demissionair minister Jetten in zijn bijgevoegde kamerbrief een onderzoek naar burgertevredenheid over financiële participatie bij zonneparken. Aan de hand van dit onderzoek stelt hij: ‘Ik ben ervan overtuigd dat het onvoldoende inzetten op lokaal eigendom en financiële participatie tot vertraging in de energietransitie kan leiden.’

Belangrijkste conclusies:

Het aandeel zonnestroom met lokaal eigendom (20,3%) in 2022 in licht afgenomen ten opzichte van 2021 en 2020 (22,9%).
Het aandeel financiële participatie zonder eigendom bij zonneparken is in 2022 toegenomen tot 24,3% ten opzichte van 2021 (20,5%).
De samenhang tussen omvang van de projecten en lokaal eigendom is in 2022 zichtbaarder geworden. Vrijwel alle zonneparken die met lokaal eigendom ontwikkeld zijn, zijn kleiner dan 50 MW. Lokaal eigendom in windparken groter dan 150 MW is zeer beperkt.
In 2022 zijn er 14 zonneparken bijgekomen met een omgevingsfonds. Daarmee is de productie van zonneparken met een omgevingsfonds (18,9% van totaal) licht toegenomen ten opzichte van 2021 (17,8%).
Het aandeel lokaal eigendom bij wind is in 2022 toegenomen; 36,1% ten opzichte van 32,2% in 2021 en 32,9% in 2020. Deze stijging is toe te schrijven aan de realisatie van Windpark Zeewolde, het grootste boeren/burgerwindcollectief van Europa.
Het aandeel financiële participatie zonder eigendom bij windprojecten verschilt sterk per jaar (7,1% in 2022 en 52,5% in 2021).
Inmiddels zijn omgevingsfondsen bij windprojecten de norm; driekwart van de windprojecten (verantwoordelijk voor 90,9% van de jaarlijkse productie) maken gebruik van een dergelijk fonds.
Ondanks specifiek onderzoek, is er onvoldoende zicht op financiële participatie in pijplijnprojecten.
De absolute productie in lokaal eigendom bij zowel zon- en windproductie is in 2022 toegenomen. Tegelijkertijd is ook de productie zonder lokaal eigendom gestegen, waardoor het aandeel relatief gezien gelijk blijft.