Circulaire economie (kringloopeconomie)
We horen er tegenwoordig dagelijks iets over in het nieuws: het klimaat. Jammer genoeg is dat niet omdat het op dit moment zo goed gaat. Gelukkig zijn er ook veel plannen die de klimaatverandering de kop in moeten drukken. Eén van de begrippen die regelmatig voorbijkomt is ‘circulaire economie’. Maar wat betekent dat eigenlijk? Hoe werkt het? En waarom is het nodig?
Wat is circulaire economie?
Met circulaire economie (of kringloopeconomie), bedoelen we een duurzame economie waarin grondstoffen telkens opnieuw gebruikt kunnen worden. Dit systeem heeft de focus om afval en uitstoot van productie en transport zo veel mogelijk te beperken. Zoveel mogelijk uit grondstoffen halen staat voorop, om zo eindige hulpbronnen (grondstoffen die op een bepaald moment op zijn) zo veel mogelijk te sparen.
Tot het moment dat we alleen nog maar met hernieuwbare grondstoffen werken, probeert de kringloopeconomie eindige grondstoffen zoveel mogelijk terug te winnen en te recyclen.
De circulaire economie is hiermee een veel duurzamer alternatief voor de lineaire economie die nu vooral nog de standaard is. Een lineaire economie is gebaseerd op een ‘take-make-dispose-model’. Oftewel, een systeem waarbij grondstoffen gewonnen worden, daar producten van worden gemaakt en deze aan het einde van de cyclus vernietigd worden. In de afbeelding hieronder wordt duidelijk geïllustreerd hoe de drie verschillende economieën zich van elkaar onderscheiden. Duidelijk is dat de circulaire economie de enige economie is waarbij geen restafval is.
De basisprincipes van de circulaire economie
1. Minimaliseer afval en vervuiling
Hoe minder je vervuilt, hoe minder je hoeft op te ruimen. De circulaire economie gaat er dus vanuit dat je hier al over nadenkt bij het maken van een product.
2. Verleng de levensduur van producten en materialen
Hoe langer een product nog nuttig is, hoe minder nieuwe alternatieven er nodig zijn en hoe minder afval er ontstaat. In de circulaire economie is het streven om producten zo veel mogelijk te repareren, te hergebruiken of uit oude producten nieuwe dingen te maken.
3. Zorg voor natuurlijke systemen
De zorg voor het systeem is één van de belangrijkste voorwaarden voor een circulaire economie. Alles wordt met zorg voor het grotere systeem gedaan, waardoor bij het oogsten van grondstoffen de natuur de tijd krijgt om te herstellen.
Denk bijvoorbeeld aan kurkbomen, deze bomen doen er 25 jaar over om kurk te produceren, waarna dit elke 9 jaar geoogst wordt. In de kringloopeconomie is een lang proces het uitgangspunt. In plaats van in één keer zoveel te oogsten dat het de boom kwaad doet, wordt deze lange tijd voorzichtig behandeld. Op die manier kan de boom 150 jaar lang productief gehouden worden.
Voorbeelden van organisaties die een circulaire economie nastreven
1. Ikea
Bezoekers van de Zweedse stad Eskiltuna kunnen hier de eerste IKEA vestiging die tweedehands meubels verkoopt bezoeken.
Om de klimaatdoelstellingen van 2030 te halen, verkoopt deze winkel alleen maar tweedehands IKEA-meubels. Het bedrijf is begonnen met een terugkoopregeling voor klanten - het geeft waardebonnen in ruil voor het inleveren van ongewenste meubels en andere artikelen. In het warenhuis kopen nieuwe klanten deze oude meubels weer, soms met lichte gebruikssporen.
2. Het stadhuis van Brummen
Grondstoffen opnieuw gebruiken, vraagt om bewuste keuzes in het ontwerpproces. In de Nederlandse gemeente Brummen was een nieuw gemeentehuis nodig. Maar men vreesde dat het gebouw door verschuivende gemeentegrenzen al snel weer overbodig zou worden. De gemeente besloot daarom opdracht te geven voor een gebouw met een vaste levensduur van 20 jaar.
De architect, Thomas Rau, voldeed aan de behoeften van de gemeente door een Lego-achtige structuur te ontwerpen waarbij 90% van de materialen na 20 jaar nog demonteerbaar en herbruikbaar is.
Gesloten kringlopen
Bij kringlopen denk je al snel aan de kringloop van de natuur, planten vergaan en zorgen voor een vruchtbare grond waarin een nieuwe plant kan opgroeien. Zo moet je het concept van circulaire economie ook zien, maar dan met materialen. Elke grondstof wordt zo uiteindelijk gecomposteerd óf hergebruikt om nieuwe producten te maken. Zo blijven materialen zoveel mogelijk in de gebruikscyclus en bestaat er dus (bijna) geen afval.
Cradle-to-Cradle is een vorm van circulair omgaan met grondstoffen wat past binnen de circulaire economie.
Hernieuwbare energie uitgangspunt bij circulaire economie
Net zoals de materialen en grondstoffen hergebruikt worden in een circulaire economie, is ook de energie die gebruikt wordt helemaal duurzaam. Alle energie komt uit hernieuwbare bronnen. Energie is natuurlijk niet te recyclen, maar wel uit bronnen op te wekken die in principe onuitputtelijk zijn. Denk aan zonne-energie, windenergie, waterkracht en biomassa.
Circulaire economie komt met een nieuwe mindset
Bij circulair denken is het niet voldoende om alleen hernieuwbare energie te gebruiken en materiaalkringlopen zo veel mogelijk te sluiten. Er is een hele nieuwe manier van denken nodig.
We kunnen de wereld waarin we leven zien als een heel groot netwerk van mensen, organisaties en organismen. Alles en iedereen staat uiteindelijk met elkaar in verbinding en samen vormen we een netwerk waarin de acties het een ook effect heeft op alles in het ecosysteem.
Waarom is een circulaire economie nodig?
We weten allemaal dat we op dit moment behoorlijk wat uitdagingen op het gebied van het klimaat hebben. Er worden veel eindige grondstoffen gebruikt, er drijven hele eilanden aan plastic in de zee en de aarde warmt op door de broeikasgassen. We moeten dus op een andere manier nadenken over de planeet waarop we leven.
De tijd dat alles in het teken van groei stond, komt met de introductie van de circulaire economie ten einde. We denken als mensheid meer na over verantwoorde manieren van produceren, het nut van producten en manieren om de aarde niet uit te putten om aan onze behoeften te voldoen.
Zo bouwen we aan een systeem dat niet alleen voor ons goed werkt, maar dat we ook zonder schuldgevoel aan volgende generaties kunnen overdragen.
