Hoe lokale energiecoöperatie Blauwvinger Energie het grootste drijvende zonnepark van Europa overneemt

Met Zonnepark Bomhofsplas heeft GroenLeven, ontwikkelaar van zonne-energieparken, het grootste drijvende zonnepark van Europa gerealiseerd. Lokale energiecoöperatie Blauwvinger Energie ziet haar kans schoon: in 2020 nemen ze het park samen met Energiefonds Overijssel over van GroenLeven. Hierdoor komt het zonnepark in 100% lokaal eigendom, met ruimte voor bewoners om financieel in het park te participeren.

Zonnepark Bomhofsplas is uniek en vernieuwend in zijn soort. Het park drijft op een zandwinplas en omvat 18 hectare, waarbij de bouw door GroenLeven zo veel mogelijk energieneutraal is gedaan. Met 72.000 zonnepanelen is het totaal vermogen van het park 27,4 MW, goed voor de stroomvoorziening van 7.200 huishoudens.

Lokale belangen onderstrepen

Het idee voor een drijvend zonnepark op de Bomhofsplas ontstaat in 2016. Energiecoöperatie Blauwvinger Energie is direct geïnteresseerd in het lokale project. “Ons doel is om zoveel mogelijk rendement in de stad te houden. Wat lokaal wordt opgewekt, moet ook lokaal bijdragen aan de samenleving”, vertelt Milou van Rijn, projectleider bij Blauwvinger Energie.

Ze vervolgt: “Al in een vroeg stadium toonden we onze interesse aan GroenLeven voor lokale participatie. Aanvankelijk ging dat vooral over de keuze van een geschikte energieleverancier voor de afname van de duurzaam opgewekte stroom via een Power Purchase Agreement (PPA). Maar we vinden bijvoorbeeld ook een goede klantenservice erg belangrijk, en dat een energieleverancier openstaat voor het uitproberen van nieuwe dingen. We waren zelf niet de ontwikkelaar, maar je wilt een zonnepark met een langjarig contract bij een partij die op een duurzame manier samenwerkt en oog heeft voor lokale belangen.”

Kansen zien én pakken

In januari 2020 start de bouw van het zonnepark. De afspraken van GroenLeven met de gemeente Zwolle, vastgelegd in de Anterieure Overeenkomst, moeten ertoe leiden dat lokale participatie veilig wordt gesteld. Met de komst van het Klimaatakkoord in 2019 groeit het verlangen van lokale participatie. Hierop ziet Blauwvinger Energie haar kans schoon. Samen met Energiefonds Overijssel, een private investeerder en met een lening van het ASN Groenprojectenfonds, koopt de coöperatie het zonnepark over van GroenLeven. Een bijzondere prestatie, want hoe vind je zo snel voldoende financiering?

Energiefonds Overijssel

Voor Blauwvinger Energie betekent het snel schakelen. Waar de insteek aanvankelijk ligt op lokale participatie stimuleren, is het doel nu volledige eigenaarschap. Om de financiering rond te krijgen, zoekt de coöperatie de samenwerking met Energiefonds Overijssel, een fonds van de provincie Overijssel. “We investeren in projecten en ondernemingen waar energiebesparing en -opwekking centraal staan. Onze financiering moet het mogelijk maken dat deze projecten in lokale handen komen. Meestal financieren we de ontwikkeling van projecten. Samen met een lokale energiecoöperatie een zonnepark kopen, was voor ons ook een primeur”, vertelt Bernard Stornebrink van Energiefonds Overijssel.

Goede afspraken maken

Als je een dergelijke samenwerking aangaat, is het belangrijk om als lokale energiecoöperatie scherp te zijn op je positie en de afspraken die je maakt. Blauwvinger Energie deed volledig mee in het overnameproces, waarbij het Energiefonds zich over de business case boog. “Wij hebben de financiering geregeld, maar het uiteindelijke doel is dat mensen uit de buurt een deel van onze lening overnemen. Het juridisch eigendom is grotendeels in handen van Blauwvinger Energie. Zij hebben een bestuurder aangewezen die ieders belangen behartigt. Dit is echt iemand die we allemaal vertrouwen”, vertelt Bernard.

Milou: “Het was voor ons belangrijk om zeggenschap en eigenaarschap van elkaar te scheiden. Zo hadden we vanaf het begin een klein aandeel maar wel al zeggenschap. Met de verkoop van ledencertificaten wordt het aandeel van Energiefonds Overijssel kleiner en ons aandeel groter. De aandeelhoudersovereenkomst is zo vormgegeven dat er rekening mee is gehouden dat je als energiecoöperatie gedurende de hele levensduur van het park aandeelhouder wil blijven. Zo kun je alles tijdens de exploitatieperiode goed volgen en meesturen, terwijl de overige aandeelhouders op een gegeven moment weer willen uitstappen. In de financiële wereld werkt dat nu eenmaal zo.”

Eigenaarschap en financiële deelname van omwonenden

Via deze constructie met het Energiefonds heeft Blauwvinger Energie in feite tijd gekocht voor zichzelf. Milou legt uit: “De deal met GroenLeven moest snel gesloten worden. Alles opzetten en regelen, waaronder de lokale financiering, was ons alleen nooit gelukt.”

Een klein aantal leden van Blauwvinger Energie heeft geld geleend aan de coöperatie. Hierdoor kon Blauwvinger Energie vanaf het begin direct over een beperkt aandeel beschikken. Inmiddels loopt er een crowdfundingcampagne waarbij inwoners en bedrijven uit Zwolle kunnen bijdragen in de vorm van een achtergestelde lening voor herfinanciering (geen eigenaarschap). In combinatie met een lidmaatschap van Blauwvinger Energie kunnen zij ook aandelen (dus wel eigenaarschap) verwerven.

Milou: “We merken vooral dat er belangstelling is voor het eigenaarschap. Of dit in de praktijk ook echt zo is, zal de campagne moeten uitwijzen. Wat dat betreft is het ophalen van de financiering de ultieme test.” In eerste instantie kan Blauwvinger Energie tegen nominale waarde 29% van de aandelen overnemen van Energiefonds Overijssel.

Volledig drijvend systeem

Het zonnepark is een technisch en ecologisch hoogstandje. Zo is voor de Bomhofsplas een eigen, volledig drijvend systeem ontwikkeld, inclusief transformatorbehuizing en omvormers op het water. Er loopt slechts één kabel naar het land voor de aansluiting op het net. Omdat de panelen drijven, is er veel oog voor stormbestendigheid en biodiversiteit. Zo zorgen lichtstraten en glaspanelen voor voldoende lichtinval, wat belangrijk is voor het water en zuurstof. Daarbij bieden zo’n 20 biohutten extra beschutting aan flora en fauna.

Milou: “Zon op water in deze grootte is nieuw en biodiversiteit is voor GroenLeven een belangrijk aandachtspunt geweest. Voor ASN Groenprojectenfonds was dit aandachtspunt ook een belangrijke reden om in het project te stappen. Voor ons is het een van de redenen om lokaal eigenaarschap te willen. In het voortraject is er geen lokale inbreng geweest. Nu kunnen we gedurende de exploitatieperiode wel een vinger aan de pols houden en discussie voeren over economisch rendement en duurzaamheid.”

Vragen om te stellen bij financiering van een groot project 

De businesscase voor zon op water is dunner dan bij een reguliere veldopstelling. Dit heeft dus gevolgen voor het rendement. Het is een groot park, dus is er sprake van een forse financieringsstructuur. De financiering van Zonnepark Bomhofsplas is een combinatie van verschillende leningen en aandelenkapitaal.

Omdat Blauwvinger Energie het project overneemt, zijn de ontwikkelrisico's van het project al achter de rug. Milou: “De risico's gedurende de exploitatieperiode zijn grotendeels afgedekt door middel van garanties en meegenomen in de verkoopprijs. Het gaat er voor ons om hoe we dit als energiecoöperatie organiseren zonder dat er geld bij moet én er genoeg rendement over blijft voor de deelnemers.”

De coöperatie heeft zichzelf daarom de volgende vragen gesteld:

• Welke kosten zijn er met betrekking tot beheer van de financiële producten? (het is voor een periode van 25 jaar)
• Regel je het ophalen van de financiering zelf? Of maak je gebruik van een platform? Of van kennis van andere energiecoöperaties bij Energie Samen?
• Wat is het verschil tussen bruto- en nettorendement voor deelnemers? Je moet namelijk ook rekening houden met je eigen beheerkosten.

De toekomst

Het project bevindt zich inmiddels in de operationele fase. In juli 2020 is het park op het elektriciteitsnet aangesloten. Zonnepark Bomhofsplas smaakt voor Blauwvinger Energie naar meer, mits de coöperatie voortaan vanaf de ontwikkeling betrokken kan zijn. Bernard onderschrijft dit belang: “De mogelijkheid moet zich voordoen, maar ook vanuit het Energiefonds Overijssel willen wij dit soort trajecten vaker doen. Zo hebben we al faciliteiten ontwikkeld om energiecoöperaties te helpen om eerder in te stappen zodat zij samen met een ontwikkelaar kunnen gaan ontwikkelen. En we werken momenteel aan aanvullende mogelijkheden om lokale coöperaties nog beter in stelling te brengen vanaf het prille begin.”

Blauwvinger Energie werkt ook aan andere projecten in Zwolle. “Op korte termijn wordt zonnepark Weekhorst opgeleverd, waar we voor 10% eigenaarschap kunnen verwerven via ledencertificaten. Verder zijn we bezig met de herontwikkeling van een project dat te groot blijkt te zijn voor de nieuwe postcoderoosregeling die volgend jaar ingaat. We kijken daar nu naar interessante alternatieven, want daar draait het uiteindelijk om: je kansen zien én pakken”, aldus Milou.