Duurzaam zonnedak: Zuiderlicht redt ‘weespanelen’

“Weespanelen zijn zonnepanelen die hun dak zijn kwijtgeraakt,” legt Aukje van Bezeij van energiecoöperatie Zuiderlicht uit. “We gunnen ze een tweede leven op nieuwe daken.” Met dit sociaal innovatieve opwekproject in Amsterdam wil de energiecoöperatie iedereen de kans geven bij te dragen aan de opwek van lokale, duurzame energie en te voorkomen dat panelen die nog stroom leveren op de afvalberg terecht komen. Zuiderlicht zocht daarvoor de samenwerking met de leden, en niet-leden. Lid ben je al voor een euro en als lid kun je mee investeren. Met geld, maar ook met tijd. Leden kunnen projecten helpen ontwikkelen of installeren. Zuiderlicht zorgt voor alles: van installatie en financiering tot beheer en verzekering. Ook oude panelen bleken goed te verzekeren, mits ze gereviseerd en goed geïnstalleerd zijn. 

Samen het dak op

Zuiderlicht was al langer met tweedehandspanelen bezig en ontmoette in die zoektocht onder andere de onderwijsinstelling AMS. Die wees Zuiderlicht op het grote dak van paviljoen 027 op het Marineterrein, het dak waar de studenten van AMS op uitkijken. Samen met onder andere de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten (AHK) hadden ze er zelf ook al naar gekeken en zo belangrijk voorwerk gedaan: om het dak te benutten voor het opwekken van eigen energie. Via ZonNext, een weeshuis voor zonnepanelen, kon Zuiderlicht aan 1.100 oudere panelen komen die ergens anders in de weg lagen. De panelen waren gratis. Dat gold echter niet voor het transport, de revisie en uiteindelijk de installatie. De opbrengst van de oudere panelen is altijd minder dan nieuwe en ze liggen er maar een paar jaar, omdat het gebouw dan wordt gesloopt. 

Winst

Van Bezeij: “Als je alleen naar het financiële aspect kijkt, dan zijn tweedehands panelen een slecht verhaal.” Zuiderlicht hoeft geen winst te maken, maar moet wel uit de kosten komen. Het voordeel zit in andere zaken: de panelen zijn al geproduceerd, er zitten allerlei kostbare materialen in en ze wekken nog steeds stroom op. “Dus tel uit je CO₂-winst.” 
“Bureau Marineterrein begreep dat, en was zelfs bereid om een relatief hoge prijs per kWh te betalen: meer dan wat ze anders voor hun stroom kwijt zijn.” 

Educatief rendement

Van Bezeij vertelt dat Zuiderlicht ook kijkt naar educatief rendement. “Voor leden die dat willen verzorgen we  projectleiderstrainingen. Nieuwe projectleiders begeleiden we bij hun eerste dak.” Zo ook op het Marineterrein. Naast dus twee nieuwe projectleiders en de jongeren uit Zuidoost vraagt Zuiderlicht ook een paar studenten van het Marinterrein mee het dak op. 

Uitdagingen

Van de 1.100 panelen van ZonNext bleken er na inspectie en revisie slechts 800 bruikbaar. Het plaatsen van de panelen bleek nog een hele klus, want ze waren nogal ruw van hun vorige dak gehaald. Er waren bovendien geen foto’s van de opstelling en geen ballastplan. “Het was als het in elkaar zetten van een Ikeakast, met kromme planken, zonder handleiding.” Gelukkig dacht iedereen mee, vult Wouter de Wijn van Zuiderlicht aan. “De studenten boden spontaan aan alle moertjes en boutjes uit te zoeken.” 

En zo ging het bij het hele project. Diende zich een probleem aan? Dan werd het opgelost. Het materiaal moest naar boven, een zoon had wel een takelwagen. De onderstellen waren krom, dus was het passen en meten om alles in elkaar te schroeven.  De panelen bleken verschillende omvormers nodig te hebben, en het bleek een hele zoektocht naar de handleiding daarvan. Uiteindelijk is die in Australië gevonden. En de constructeur was zo vriendelijk om voor niets de constructie te checken. “Bij alle hobbels die we tegenkwamen, zou elke andere installateur zijn weggerend,” lacht De Wijn, “Maar die van ons, Dave, houdt gelukkig wel van een uitdaging.” En ook de vrijwilligers bleken flexibel. 

Evaluatie

Gemeente Amsterdam was een betrokken partner en vroeg Zuiderlicht het project goed te evalueren, om het een volgende keer beter aan te kunnen pakken. Het is bijvoorbeeld handig dat de partij die de panelen installeert, ze ook zelf en zorgvuldig van het dak haalt. Er is behoefte aan een plek waar de spullen opgeslagen kunnen worden, zodat de coöperatie tijd heeft om alles zorgvuldig uit te zoeken. Jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt hebben een eigen voorman nodig, die ze goed kan aansturen. 

De gemeente is zelf in actie gekomen en faciliteert nu de opslag en transport van zonnepanelen en onderstellen. De gemeente wil ook in een volgend project jongeren inzetten en deel van de kosten dragen. Wanneer de evaluatie af is, zal deze voor iedereen beschikbaar worden gesteld.

Enthousiasme

Inmiddels liggen er 800 panelen op het dak. Jaarlijks leveren ze naar verwachting ruim 80.000 kWh stroom op. Binnenkort komen er nog honderd nieuwere oude panelen bij. Van Bezeij: “We hebben veel geleerd, ook over hoe je mensen kunt betrekken. De meeste mensen willen graag bijdragen, je moet het ze wel vragen. Het mooie is dat iedereen meedenkt. Samen zijn we ook nog eens veel slimmer.”