Burgerbetrokkenheid in de RES: verbeterpunten en inzet van burgerforum

Op verzoek van de onafhankelijke expertcommissie Burgerbetrokkenheid bij klimaatbeleid heeft de Participatiecoalitie haar analyse en aanbevelingen over burgerbetrokkenheid bij de Regionale Energiestrategie gedeeld in de notitie Alleen mét burgers wordt het klimaatbeleid succesvol. Hierin wordt ook het burgerforum besproken. In dit artikel lichten we de belangrijkste punten uit de notitie uit.

De Regionale Energiestrategie (RES) kan alleen succesvol zijn als bewoners en lokale en maatschappelijke partijen van begin af aan worden betrokken. Als bewoners samen werken aan de energietransitie, worden zij er ambassadeurs van. De baten van duurzame energieprojecten moeten daarnaast zoveel mogelijk lokaal blijven, en schone energie moet zorgvuldig ingepast worden in het landschap. Mét aandacht voor mens en natuur.

Het ministerie van Economische zaken en Klimaat heeft een expertcommissie ingesteld die de mate van burgerbetrokkenheid onderzoekt bij klimaatbeleid. Ze gaat onder andere in op de vraag of en hoe het instellen van een burgerforum of burgerberaad een goed idee is. Dit naar aanleiding van de aangenomen motie van Agnes Mulder (CDA) hierover in de Tweede Kamer.

De Participatiecoalitie – waar HIER onderdeel van is – zit in de klankbordgroep die de commissie adviseert. 

Highlights van de notitie

De Participatiecoalitie vindt dat de belofte van een ‘gedragen RES’ tot op heden nog niet waargemaakt wordt en er echt een tandje bijgezet moet worden om dit te bereiken. De samenleving is simpelweg nog niet voldoende betrokken.

Zes verbeterpunten voor burgerparticipatie

De coalitie geeft het kabinet zes punten ter verbetering voor de aanpak van burgerparticipatie in het RES-proces:

1. Het waarom van en de communicatie over het Klimaatakkoord kan en moet beter.
2. Toon lef en daadkracht als bestuurders en beleidsmakers. Open de luiken en maak van de RES een sociaal-maatschappelijk project. 
3. Werk veel meer in co-creatie mét bewoners en maatschappelijke partners.
4. Geef nadrukkelijk de toekomstige generatie een stem en laat hen, bijv. via Jong RES, plaatsnemen in de stuurgroepen die er in de RES-regio’s zijn.
5. Zorg voor voldoende capaciteit en ondersteuning bij de RES-regio's en gemeenten om te zorgen dat ze de belangrijke taak van participatie ook goed kunnen uitvoeren.
6. Veel van de landelijk geboden ondersteuning (via met name het NP RES) is vrij instrumenteel. Ga na of medewerkers van gemeenten en RES- regio’s hier wel behoefte aan hebben, of dat ze op een andere manier beter geholpen zijn.

Tips voor inzetten van een burgerforum

De Participatiecoalitie vindt burgerfora een interessant en bruikbaar middel om burgerbetrokkenheid bij het debat over het klimaatprobleem te vergroten. Het kan helpen het sterk gepolariseerde debat uit de ‘schreeuwerigheid’ te halen. Op die manier krijgt ook de stille meerderheid meer een stem. Veel Nederlanders maken zich zorgen om het klimaat. Dit komt nu vaak niet naar voren in het klimaatdebat in de politiek en op social media. Burgerfora kunnen hier verandering in brengen, zegt de coalitie. 

Een burgerforum kan bijdragen aan meer draagvlak voor de RES en geeft steun aan het streven dat de opbrengsten van duurzame energie zoveel mogelijk lokaal blijven, stelt de coalitie. Echter biedt de planning van de RES biedt momenteel weinig ruimte voor het inzetten van een burgerforum. Landelijk moet er het nodige georganiseerd worden om gemeenten te faciliteren, vindt ze. 

Verder is het volgens de coalitie belangrijk om een burgerforum te organiseren onafhankelijk van de lokale energiecoöperatie. De lokale coöperatie kan wel een goede bijdrage leveren aan de inhoudelijke ondersteuning.

De Participatiecoalitie geeft de expertcommissie tot slot nog een aantal adviezen mee over burgerfora:

• Zorg expliciet voor voldoende tijd binnen het RES-proces voor de organisatie van een burgerforum en biedt voldoende landelijke ondersteuning. Het is belangrijk dat er écht wat met de uitkomsten gedaan wordt.
• Leg een wezenlijke opdracht of vraag voor waar vanuit bewonersperspectief met de juiste ondersteuning van experts ook echt antwoord op of richting aan gegeven kan worden.
• De ‘inrichting’ van het burgerforum moet perfect op orde zijn.
• Ten slotte: beschouw burgerfora als een middel, niet als een doel op zich.