Kennissessie warmte #4: de governance van een wijkwarmtebedrijf

Warmtekavels

In het concept van de Warmtewet 2.0 staat dat de gemeente straks de optie krijgt om warmtekavels aan te wijzen, waar collectieve warmte mogelijk is. Voor zo’n kavel wordt één juridische eenheid -  het warmtebedrijf - aangewezen die voor onbepaalde tijd verantwoordelijk is voor de warmte voor de woningen in de kavel.

Het warmtebedrijf kan publiek, commercieel of coöperatief zijn (of een combinatie hiervan). Het wordt via een transparante eerlijke procedure aangewezen door de gemeente. Het warmtebedrijf kan één of meerdere onderdelen van de collectieve warmteketen uitbesteden. Zou je dit (deels) als burgercoöperatie doen, dan lees je verderop in dit artikel de mogelijke governancevormen van het wijkwarmtebedrijf.

De nieuwe wet stelt dat het wijkwarmtebedrijf een pad moet vaststellen hoe ze van nu tot 2050 naar CO2-neutraal gaan. Wat de eerste stappen voor de komende tien jaar zijn en wat er daarna op de planning staat. Het bedrijf moet voldoen aan de wettelijke normen voor duurzaamheid, betaalbaarheid en leveringszekerheid.

Nog een aantal dingen uit de nieuwe wetgeving:

• Er komt een tariefregulering op basis van kosten. Hierdoor kan het straks zo zijn dat de ene kavel/wijk een andere prijs betaalt voor warmte dan de andere.
• Er komt een ophaalrecht restwarmte. Dat betekent dat het wijkwarmtebedrijf restwarmte mag ophalen van bedrijven in de buurt die warmte uitstoten. Die bedrijven mogen daar geen winst op maken.
• Het wijkwarmtebedrijf is in verband met de leveringsplicht verplicht om een back-up voor warmte te hebben, en dit mag uiteindelijk niet meer met gas. Dat zorgt voor technische uitdagingen. Als het wijkwarmtebedrijf restwarmte bij de fossiele industrie vandaan haalt, dan moet het een duurzaam alternatief achter de hand hebben.

De exacte rollen van bewonerscoöperaties, kleine warmtenetten en bestaande warmtenetten zijn echter nog niet duidelijk. Als alles is uitgewerkt komt er een internetconsultatie van de Warmtewet 2.0, waarschijnlijk in het voorjaar van 2020.

• Voor meer informatie over de plannen van EZK kun je hier de brief van de minister lezen.

Planning

Zoals het er nu naar uitziet, gaat de nieuwe Warmtewet in 2022 van kracht. Echter: eind 2021 moeten de eerste Transitievisies Warmte klaar zijn, die gemeenten nu aan het opstellen zijn. Dat maakt het samenspel van de Warmtewet en de wijkgerichte aanpak moeilijk. Warmte-initiatieven die mee willen bouwen aan een toekomst met duurzame warmte, kunnen het best zo vroeg mogelijk proberen aan te sluiten in het proces van de gemeente. Dus bij het opstellen van de Transitievisies en wijkuitvoeringsplannen. En als mogelijk meedingen naar (kleinere) warmtekavels, of de samenwerking met andere partijen hierbij zoeken.   

Samen in gesprek: wat is van belang voor een wijkwarmtebedrijf?

Na de plenaire presentaties gaan de deelnemers in groepen uiteen. Ze bespreken wat van belang is voor een wijkwarmtebedrijf. Zo maar wat reacties uit de zaal:

• “Draagvlak krijg je door eigenaarschap.”
• “De ‘gewone’ mensen bij ons in de stad zijn helemaal niet met dit onderwerp bezig.”
• “Niemand gaat investeren als de governance knullig is.”
• “We moeten ervoor zorgen dat niemand in het dorp in energie-armoede komt. We willen niet dat het nodig is om te investeren en dat iedereen mee kan doen.”
• “Er is veel voor te zeggen om alle onderdelen in eigen hand te houden. Met zoveel mogelijk warmtebronnen – niet in eigen beheer – en de winst terug laten vloeien in de wijk of de coöperatie.”
• “Zeggenschap heeft prioriteit. Het gaat om de betaalbaarheid voor de bewoners. De bron heeft een duurzame publieke functie.”
• “Mensen zijn bang voor de risico’s.”
• “Exploitatie kan ook door een andere partij.”
• “Je moet wel partnerships aangaan. De kennis ontbreekt anders, die moet je inhuren. En ondertussen ook zelf opbouwen. Je hebt wel basiskennis nodig om adviezen te kunnen beoordelen.”
• “De leden besluiten samen over de winst, de ALV beslist.”
• “Je moet het hebben over wat je doet bij eventuele verkoop.”
• “Echt eigenaarschap is belangrijk. Laat je niet door het karretje spannen van gemeenten om als coöperatie voor het draagvlak te zorgen.”
• “Burgers hebben nu al het recht om mee te doen in aanbestedingen. Maar ze kunnen niet aan de regels van de overheid voldoen.”
• “Je moet vertrouwen opbouwen naar de bewoners toe.”
• “Nog niet overal wordt warmte opgenomen in de Regionale Energiestrategieën.”
• “Je wilt als coöperatie zeggenschap en eigenaarschap, omdat je een partij wil zijn.”
• “Je wilt dat de investeringen van de bewoners zo laag mogelijk blijven, dus daarom is invloed van belang.”

“Trots op waar we mee bezig zijn”

Tijdens de afsluitende borrel praten we nog even met elkaar na.

“Ik vond het interessant om na te denken over het verschil tussen zeggenschap en eigenaarschap. En ik ben trots op waar we met elkaar mee bezig zijn!,” wordt er gezegd. En ook vanuit een andere hoek is te horen: “Het coöperatieve idee leeft gelukkig bij heel veel mensen. We zijn goed bezig met z’n allen. Mooi om de voorbeelden te horen.” Maar ook een kritische noot: “Er is zo veel opportunisme en idealisme over de kosten van collectieve duurzame warmte. Er wordt altijd gedacht ‘dat lossen we wel op’, maar daar ben ik niet zo zeker van.”