Energiek Leiden is al ruim twaalf jaar actief. Eerst als stichting, inmiddels als coöperatie. Samen met energiecoöperaties uit de omliggende gemeenten kocht Energiek Leiden twee windmolens. Met een uitgebreid netwerk aan energiecoaches en buurtbegeleiders is Energiek Leiden bovendien een belangrijke partner voor de gemeente. We spraken met voorzitter Tjitske Veldkamp over deze samenwerking.
Het was een bijzonder gelukkige samenloop van omstandigheden: de timing van het jaarplan van Energiek Leiden in 2023. De gemeente was op zoek naar nieuwe manieren om de energietransitie vanuit de bewoners in de buurten te versnellen. Met hun uitgebreide lokale netwerk, ruim 300 aangesloten leden en bottom-up aanpak, sloten de plannen van Energiek Leiden naadloos aan.
Hun voorstel kwam dus precies op het goede moment. “We vonden dat de gemeente meer kan doen om de energietransitie in Leiden te versnellen” vertelt Tjitske Veldkamp, voorzitter van Energiek Leiden.
“Dus we zijn gaan kijken wat de gemeente in hun plannen had staan. We hebben een jaarplan geschreven met acties en projecten, die hun programmalijnen volgen. Besparen, omschakelen en opwekken. We zijn naar hen toegestapt en hebben gezegd, ‘kijk, dit kunnen we voor jullie doen.’”
En tot Veldkamps grote verbazing zei de gemeente meteen volmondig ja.
Het was vanaf het begin duidelijk dat werken met enkel vrijwilligers geen optie was. “Als we alle projecten uit het plan willen realiseren, moeten we vaste krachten aannemen” licht Veldkamp toe. “Het stond ook meteen op de eerste pagina van het plan: ‘werk in de energietransitie is professionele arbeid en moet ook zo betaald worden.’” De enige uitzondering daarop zijn het bestuur en de energiecoaches, die een vrijwilligersvergoeding ontvangen.
Dat de gemeente serieus was, bleek uit het feit dat zij langdurige financiering toezegde. In eerste instantie leek een leveranciersovereenkomst een goede mogelijkheid. Maar al snel bleek dat een Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB)-besluit een betere optie was om de samenwerking vast te leggen.
Een DAEB is een manier om voor langere tijd direct in opdracht van de gemeente te werken, zonder dat je een aanbesteding hoeft te doorlopen.
De gemeente kan een DAEB-besluit in speciale omstandigheden inzetten. Er moet zowel sprake zijn van een zwaarwegend maatschappelijk belang als een bewezen marktfalen. Een DAEB komt dan in plaats van een reguliere aanbesteding.
Het hielp enorm dat Energiek Leiden een coöperatie is. “Als coöperatie kun je aantonen dat je lokaal draagvlak hebt. Je hebt leden, je vertegenwoordigt bewoners én je bent sterk lokaal geworteld. Dat kan een willekeurige commerciële partij allemaal niet waarmaken”, vertelt Veldkamp.
Er brak een periode met veel regelwerk aan. “Je wordt als vrijwilliger plotseling geconfronteerd met allerlei regelingen, voorwaarden en de aanpak van de gemeente. Dat is een flinke drempel die je moet nemen.”. De gemeente had al uitzoekwerk gedaan rondom de DAEB. Energiek Leiden riep uiteindelijk de hulp in van een juridisch adviesbureau voor een second opinion. Veldkamp: “Het juridische aspect kun je echt gewoon niet zelf”.
De uiteindelijke overeenkomst heeft een looptijd van tien jaar. De gemeente heeft financiering gezekerd voor de eerst vier jaar en een intentieverklaring afgegeven voor een langere periode. Dat geeft voldoende ruimte om samen vooruit te kijken naar de toekomst. “Onze overeenkomst is op dit moment erg praktisch”, zegt Veldkamp. “We hebben daarom daarnaast een samenwerkingsconvenant getekend. Op basis van welke gedeelde normen en waarden werken we samen? Het gaat om een bekrachtiging van gemeenschappelijke doelen. Die hadden we eigenlijk als eerste moeten opstellen.”
Veldkamp kijkt terug op een intense periode. “Je moet op een gegeven moment het lef hebben om te zeggen ‘we gaan het gewoon doen’. We moesten binnen twee maanden een betaald team bij elkaar zien te krijgen, en hen opleiden in de Buurtwarmte-aanpak waarmee we aan de slag wilden. Maar met gemotiveerde mensen en een goed netwerk in de stad, kun je verrassend snel opschalen”.
Wil je meer lezen over de Dienst van Algemeen Economisch Belang? Lees dan de handreiking die HIER heeft opgesteld.
We hopen dat lokale initiatieven en gemeenten met deze handreiking sneller tot een gesprek kunnen komen. En dat de meegeleverde teksten, adviezen en voorbeelden uitnodigen om zelf in eigen gemeente ermee aan de slag te gaan.
Kijk op de site van Energiek Leiden om te zien met welk projecten zij momenteel bezig zijn.
Sinds begin 2025 kunnen inwoners van twaalf kernen langs de Vecht terecht bij Energiecoöperatie Duurzame Vecht (EDV). Dankzij een samenwerking met de gemeente, bundelden de reeds bestaande stichting
In Soest werken gemeente en inwoners samen aan een duurzame toekomst. Lokale initiatieven zoals Energie Actief Soest en Energiecoöperatie Soester Energie helpen met advies, energiebesparing en het
Hoe zorg je dat bewoners, partners en gemeente weten wat jullie als bewonersinitiatief doen? Naast een website kun je met sociale media veel bereiken. Alleen: er zijn zóveel kanalen – Facebook
Ontvang tips, artikelen, nieuws en meer! Geef hieronder aan welk thema je voorkeur heeft.