Energiearmoede in Nederland: de cijfers
Een van de meest schrijnende cijfers van de energietransitie, zijn de energiearmoedecijfers. Maar wat wordt er precies met energiearmoede bedoeld en hoe ziet energiearmoede in Nederland eruit? HIER
Analyse verkiezingsprogramma's 2025: groene energie & bewonersinitiatieven
Op 29 oktober 2025 gaat Nederland naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. De uitslag bepaalt in grote mate het energiebeleid voor de komende jaren. Politieke partijen denken verschillend over het tempo, de kosten en verantwoordelijkheden binnen de energietransitie. HIER heeft 14 verkiezingsprogramma’s voor je onderzocht en zet de belangrijkste punten op een rij voor de thema's groene energie en bewonersinitiatieven.
Allereerst brengen we in een overzichtstabel de standpunten in de veertien programma's overzichtelijk in beeld. Daarna duiken we op vijftien deelthema's dieper de inhoud in. We sluiten af met een toelichting op de analyse.
In dit artikel:
Overzichtstabel analyse verkiezingsprogramma's 2025
In onderstaande tabel zie je aan de hand van de vinkjes en kruisjes hoe de partijen tegenover de onderwerpen staan. Wordt een onderwerp expliciet aangemoedigd, dan staat er een vinkje in de tabel. Is de partij tegen, dan staat er een kruisje. Wanneer het vakje leeg is gelaten, dan wordt het onderwerp niet benoemd in het programma.
Steun voor bewonersinitiatieven
De rol van burgers in de energietransitie wordt door meerdere partijen erkend, maar de mate van actieve ondersteuning aan initiatieven verschilt.
GroenLinks-PvdA, D66, Volt, CU, NSC, CDA en SP zijn voorstander van het versterken van lokale energiecoöperaties en bewonersinitiatieven. Zij willen dat bewoners makkelijker kunnen meedoen, mede-eigenaar worden en meedelen in de winst van energieprojecten in hun buurt.
Volt en CU en CDA pleiten expliciet voor minimaal 50% lokaal eigendom van regionale energievoorzieningen. De SP wil de oprichting van lokale energiecoöperaties steunen en ziet een belangrijke rol voor gemeenten hierin weggelegd. D66 moedigt burgerinitiatieven aan en wil hen helpen door regels te versimpelen en toegang tot financiering te vergroten. NSC wil dat bewonersinitiatieven worden ondersteund, omdat zij vaak effectievere en goedkopere oplossingen bieden dan de overheid.
De VVD erkent het belang van lokaal draagvlak, maar legt de nadruk op de rol van de markt en de keuzevrijheid van het individu. Ze staan positief tegenover lokale initiatieven, maar vinden dat de primaire verantwoordelijkheid bij marktpartijen ligt.
PVV en FvD geven minder expliciete aandacht aan het stimuleren van bewonersinitiatieven. Zij richten zich vooral op de betaalbaarheid van energie voor de burger en zijn kritisch op de kosten van de energietransitie in het algemeen. JA21 en BBB benadrukken het belang van draagvlak, maar hebben geen concrete voorstellen om lokale energie-initiatieven actief te ondersteunen.
Zonne-energie
Zonne-energie wordt breed gedragen. Partijen verschillen wel van mening over de meest geschikte locatie om zonnepanelen te realiseren: op daken of op landbouw- en natuurgrond.
GroenLinks-PvdA, D66, Volt en PvdD willen zonnepanelen op daken verplichten, te beginnen bij grote daken van bedrijven en overheden.
VVD en NSC willen dit stimuleren, maar zijn terughoudender met een verplichting.
De meningen over zonneparken op landbouw- en natuurgrond zijn verdeeld. GroenLinks-PvdA, D66, Volt, CDA, ChristenUnie, PvdD en SGP zijn hier terughoudend over of tegen. Zij willen de schaarse grond vooral gebruiken voor landbouw, natuur of woningbouw. De PVV, FvD en JA21 zijn zeer kritisch op zonneparken op land. BBB wil geen zonnepanelen op vruchtbare landbouwgrond.
Wind op land
Wind op land is een controversieel onderwerp. De discussie gaat vooral over de overlast voor omwonenden en de impact op het landschap.
GroenLinks-PvdA, D66 en Volt zien wind op land als een noodzakelijk onderdeel van de energiemix om de klimaatdoelen te halen. Ze willen wel duidelijke landelijke normen voor overlast en pleiten voor financiële participatie van omwonenden.
VVD, NSC, CDA en ChristenUnie zijn voorzichtiger. Ze erkennen de noodzaak, maar benadrukken dat dit alleen kan met voldoende lokaal draagvlak en met oog voor de leefomgeving.
PVV, JA21, FvD en BBB zijn uitgesproken tegenstander van nieuwe windturbines op land. De PVV wil bestaande windturbines die overlast veroorzaken afbreken. JA21 en FvD wijzen op de landschapsvervuiling en de hoge kosten.
Wind op zee
Wind op zee roept minder weerstand op. De grote meerderheid van de partijen is expliciet voorstander van wind op zee.
PVV, FvD en SGP zijn expliciet tegen wind op zee.
D66, Volt, NSC, VVD, CDA, GroenLinks-PvdA, SP en CU zien wind op zee in de toekomst als de basis voor schone energie en een onmisbare bron voor duurzame energie. Het CDA benadrukt dat goede afspraken met buurlanden over het delen van de kosten voor het netwerk op zee belangrijk zijn voor verdere ontwikkeling.
Energiearmoede
De stijgende energieprijzen hebben energiearmoede hoog op de politieke agenda gezet. Partijen zoeken naar manieren om de energierekening voor de laagste inkomens betaalbaar te houden.
GroenLinks-PvdA, SP, PvdD en Volt willen een structurele aanpak van energiearmoede. GroenLinks-PvdA en Volt willen een deel van de opbrengsten uit CO2-heffingen terugsluizen naar de laagste inkomens. De SP wil de energievoorziening weer in publieke handen brengen om de prijzen te drukken.
NSC, CDA en ChristenUnie pleiten voor een special lager energietarief op de energiebelasting en een structureel noodfonds voor energie. NSC wil de opbrengst van CO₂-rechten inzetten voor de isolatie van woningen.
De VVD wil de energiebelasting voor iedereen verlagen.
PVV, JA21 en FvD willen de energiebelastingen en de btw op energie fors verlagen of zelfs afschaffen.
Energiebesparing
Energiebesparing wordt breed gezien als de meest effectieve en goedkope manier om de energietransitie te realiseren. De nadruk ligt op het isoleren van woningen.
GroenLinks-PvdA, D66, Volt en SP pleiten voor een grootschalig en verplichtend isolatieprogramma. GroenLinks-PvdA wil verhuurders dwingen te isoleren en huurders korting geven als dit niet gebeurt. De SP wil dat de overheid de kosten voor isolatie voorschiet, naar Gronings voorbeeld. D66 en Volt willen de energiebesparingsplicht voor bedrijven uitbreiden naar verhuurders.
VVD, NSC, CDA en ChristenUnie willen isolatie vooral stimuleren met subsidies, gunstige leningen en voorlichting via energieloketten. NSC benadrukt het belang van het ontzorgen van woningeigenaren.
De PVV, JA21 en FvD zijn ook voorstander van isolatie omdat het de energierekening verlaagt, maar zijn tegen elke vorm van dwang.
Aardgasvrij
De ambitie om Nederland aardgasvrij te maken wordt breed gedeeld, maar de haalbaarheid en betaalbaarheid staan ter discussie.
GroenLinks-PvdA wil dat de overheid de regie neemt en gemeenten helpt met de uitrol van warmtenetten. D66 en Volt zien veel potentieel in geothermie en aquathermie.
Het midden is voorzichtiger. NSC wil dat er pas wordt overgestapt op aardgasvrij als er een betrouwbaar en betaalbaar alternatief is. De VVD benadrukt de keuzevrijheid en wil geen verplichte warmtepomp.
De PVV wil niet verplicht van het gas af en ziet een blijvende rol voor gas uit de Noordzee.
JA21 en FvD zijn eveneens kritisch op de "gas-ban" en wijzen op de hoge kosten voor burgers.
Over deze analyse
Voor dit artikel analyseerden we 14 verkiezingsprogramma’s op 15 deelonderwerpen. Van sommige partijen lazen we het conceptprogramma, omdat dit op het moment van schrijven nog ter stemming lag bij de leden.
Als partijen in hun programma expliciet schrijven voorstander te zijn, krijgen ze een groen vinkje. Benoemen ze expliciet tegen te zijn, dan staat er een kruisje. Wordt het onderwerp niet besproken in het programma, dan is het vakje in de tabel leeg gelaten.
We vergeleken alleen de programma’s van partijen of lijsten die al één zetel of meer hebben in de Tweede Kamer.
Met dit artikel geeft HIER geen stemadvies.
