Bewonersinitiatief Energie Actief Soest: “Vertrouwen is belangrijk”
Zestig Soestenaren zetten zich in voor het initiatief Energie Actief Soest. Samen willen ze met tal van activiteiten zorgen dat iedere inwoner van Soest op een haalbare en betaalbare manier kan meedoen met de energietransitie. Na een paar jaar van wijkaanpakken gericht op woningeigenaren, besloot het initiatief zich ook op huurders te gaan richten. Met een andere aanpak en een nauwe samenwerking met organisaties in de wijk, werd ook dat een succes.
Foto's: Energie Actief Soest
Zonaanbidders
In 2011 begon Erik Peerlkamp in zijn eentje met het opzetten van een collectieve inkoopactie in zijn buurt in Soest. Het wilde niet zo vlotten totdat hij de beleidsmedewerker duurzaamheid sprak op een nieuwjaarsbijeenkomst van de gemeente. Die was enthousiast over het idee van Erik en zei: “Laten we het groter aanpakken dan jouw straat, we zetten het in de krant.” Zo startte het initiatief Zonaanbidders dat in 2014 onder de naam Energie Actief Soest verder gaat.
Lokale ondernemers
De club koos voor hun inkoopactie een lokale ondernemer. “Ik wilde eigenlijk liever de goedkoopste, maar die zat veel verder weg. De rest van de groep was voor een lokale installateur. Achteraf was dat een hele goede keuze, want toen die installateur failliet ging, zorgde hij dat een ander bedrijf het werk overnam. We waren allemaal zo betrokken, de vrijwilligers, de bedrijven, de gemeente – de verhoudingen waren heel goed. Het vertrouwen is belangrijk.” Met twee inkoopacties hielp de club in 2012-2013 zo’n 200 huishoudens aan gemiddeld elf zonnepanelen per woning.
De publiciteit zoeken met je initiatief is volgens Erik de basis voor succes. “We zorgden dat onze acties nieuwswaarde hadden en er moest een leuke foto komen. De wethouder was ook vaak bereid om langs te komen. Zo haalden we regelmatig het lokale nieuws in de krant en op de radio.”
Vrijwilligers en een betaalde projectsecretaris
Energie Actief Soest (EAS) wordt nu bemand door een nieuw, vierkoppig bestuur. In totaal telt het initiatief bijna 60 vrijwilligers verdeeld over zes werkgroepen: energiecoaches, warmtescans, duurzame warmte, Science lab, communicatie en de wijkwerkgroep. 35 van hen zijn door het initiatief zelf opgeleid tot energiecoach. Op de vraag om die grote groep te beschrijven, antwoord projectsecretaris Gerrit Vledder: “Dat is wat je zou verwachten: veel oude grijze mannen, een paar vrouwen en een enkele wat jongere persoon.” Gerrit ondersteunt de vrijwilligers, als de enige betaalde kracht van Energie Actief Soest.
Het bestuur ziet elkaar maandelijks en de werkgroepen hebben doorlopend contact over hun projecten. Een paar keer per jaar komen alle vrijwilligers bij elkaar voor een terug- of vooruitblik, thematische sessies of een gezellige borrel.
Wijkaanpak
Tussen 2014 en 2016 heeft EAS veel met scholen samengewerkt. Het idee was om op alle scholen zonnepanelen te plaatsen, maar uiteindelijk haakten ze na een lange aanloop allemaal af. “Dat was natuurlijk een enorme teleurstelling.” aldus Gerrit. Maar het initiatief ging weer rond de tafel zitten en bedacht een aanpak voor de wijk. Het doel was om woningeigenaren te stimuleren hun woning te verduurzamen en uiteindelijk van het gas af te krijgen. Het uitgangspunt: de wijkactie moest zoveel mogelijk aansluiten bij wat er al is in de wijk. Ze startten in een wijk waar een van de vrijwilligers in het wijkcomité actief was en zochten samenwerking met bedrijven uit Soest.
Sindsdien organiseert EAS ieder jaar in een andere wijk een actie. Samen met de gemeente verspreiden ze een vragenformulier, waarop alle woningeigenaren kunnen aangeven hoe hun huis er op energiegebied voor staat. Dat formulier halen ze huis aan huis weer op. Daarna helpen ze de geïnteresseerde woningeigenaren om vervolgstappen te zetten. Erik: “Als je een formulier opstuurt, krijg je vaak weinig respons. Met zelf langsgaan bereik je heel veel meer. En het is effectief.”
EAS trof gemiddeld zo'n 65% van de bewoners thuis en daarvan leverde zo'n 25% het vragenformulier ingevuld in: in totaal zo’n 600 huishoudens. De bewoners kregen vervolgens tips via de mail over de maatregelen die ze nog niet hadden genomen. Uit een jaarlijks resultatenonderzoek is gebleken dat zo'n 50 tot 60% daarna grote of kleine maatregelen uitvoerde zoals isolatie, zonnepanelen, een warmtepomp, of ledverlichting.
“Als je een formulier opstuurt, krijg je vaak weinig respons. Met zelf langsgaan bereik je heel veel meer.”
Huurders
In 2021 besloot EAS dat ze meer wilde doen voor huurders. Dat vergde een andere aanpak. De gemeente Soest was al bezig met het verbeteren van de leefbaarheid in de wijk Smitsveen, een wijk met grote verschillen in inkomen en een grote diversiteit aan culturen. De gemeente attendeerde EAS op een regeling van de provincie Utrecht voor een inclusieve energietransitie. Gerrit vertelt: “Er was destijds een onderzoeker bezig met dat thema in de wijk Smitsveen en toen zagen wij kans om krachten te bundelen.”
EAS organiseerde een brainstorm met organisaties uit de wijk; welzijnsorganisatie Balans, de gemeente Soest, woningcorporatie Portaal, het Duurzaam Bouwloket, de Hogeschool Utrecht en Schuldhulpmaatje. Alle partijen waren enthousiast over het idee om samen te werken. EAS nam de penvoerdersrol voor zijn rekening en de andere partijen namen een rol in de uitvoering, die aansloot bij hun kerntaak. Samen kregen ze voor elkaar om in 60% van de huurwoningen in Smitsveen energiebesparende maatregelen aan te brengen.
Financiering
Het duurde heel lang voor de provincie de aanvraag goedkeurde, er was dan ook een enorm bedrag mee gemoeid: ruim €150.000. “We kregen van de Provincie veel ruimte om het te laten lukken, ook door te leren van de dingen die niet goed gingen” vertelt Gerrit.
“We leerden met vallen en opstaan dat, als je het over energie wil hebben, je het eerst over de echte problemen moet hebben. Dan komt het vanzelf wel aan bod."
Lessen
EAS had nog geen ervaring met de nieuwe doelgroep in Smitsveen, die ook nog niet vertegenwoordigd was in hun vrijwilligersgroep. “We leerden met vallen en opstaan dat, als je het over energie wil hebben, je het eerst over de echte problemen moet hebben. Dan komt het vanzelf wel aan bod. Het geld dat nu allemaal voor energie beschikbaar is, kan zo breder worden ingezet.” aldus Gerrit.
Zoulikha Seddiki, een sociaal makelaar van Stichting Balans, boorde haar contacten in de wijk aan en vond een aantal ‘wijkverbinders’ die zich wilden aansluiten bij het initiatief. Deze vrouwen met verschillende culturele achtergronden legden het eerste contact met bewoners en deden dat in hun moedertaal, vaak niet Nederlands. Als de bewoner besloot mee te doen, kreeg hij een sticker bij de voordeur. Een aantal zaterdagen stonden klussers met een partytent op een veldje midden in de wijk, onder regie van Stichting Present. Zij waren inmiddels ook aangehaakt bij het project voor het regelen van een heleboel vrijwilligers, die op die zaterdagen de woningen met sticker gingen inventariseren, materialen haalden bij de partytent op het veld en dan meteen gingen aanbrengen.
“De bewoners herkenden ons al wel, want we hadden er eerder gestaan met de partytent. Maar ze vertrouwden het eerst niet. Door het eerste contact met de wijkverbinders is dat nu helemaal anders.” De wijkverbinders krijgen een vrijwilligersvergoeding en dat was EAS niet gewend. Gerrit zegt: “Ik was daar zelf eerst groot tegenstander van, maar veel mensen hebben helemaal niet de ruimte om zomaar werk voor niets te doen. In dit project ben ik wel geconfronteerd met hoe wit ik ben en hoe erg ik in een bubbel leef.”
Samenwerking
“Door met zo veel organisaties samen te werken, is het gelukt om successen te behalen. We konden bijvoorbeeld op natuurlijke momenten aanhaken bij woningcorporatie Portaal, die bij 600 woningen hr-ketels moesten vervangen. Ze boden bewoners na afloop een bezoek van onze energiecoaches aan.” vertelt Gerrit. Hij noemt dit een voorbeeld van een ‘koppelkans’, waarvoor de groep samenwerkingspartners regelmatig samenkwam. Zo werken de gemeente en de woningcorporatie sinds de actie samen in het aanbrengen van energiebesparingsmaterialen. De gemeente levert het materiaal, Portaal neemt het mee bij onderhoud in woningen. “Dat idee kwam echt doordat wij het met ons project met vrijwilligers hadden gedaan.”
Toekomstplannen
De koppelkansensessies ontwikkelen nu verder. De wijkverbinders bepalen de thema’s en de focus ligt niet meer zo op energie, maar op sociale cohesie. EAS gaat, traditiegetrouw, weer in een volgende wijk aan de slag. Na het succes in Smitsveen heeft de gemeente daarvoor geld beschikbaar gesteld. Gerrit: “Wij willen eigenlijk goed de tijd nemen om een netwerk te bouwen in een wijk. Dat was namelijk een van de succesfactoren in Smitsveen. Maar die tijd is er niet, want het geld dat de gemeente tot zijn beschikking heeft, is er vanaf 2025 niet meer. Er zijn nu ook andere mensen betrokken vanuit de samenwerkingspartners, die niet allemaal even gemotiveerd zijn. Dan merk je dat succes ook valt of staat bij persoonlijke betrokkenheid.”
“Door met zo veel organisaties samen te werken, is het gelukt om successen te behalen."
Tips
Het advies van Gerrit: “Koppelkansensessies zijn cruciaal. Het geeft je de mogelijkheid om een wijk te leren kennen en de organisaties en bewoners die daar al bezig zijn met elkaar te verbinden. Je kan elkaar versterken.” En “Investeer in een projectsecretaris en laat die het vuile werk doen waar andere mensen geen zin in hebben. Zo houden de vrijwilligers tijd en energie over voor alle inhoudelijke en leuke zaken die bij zo’n initiatief komen kijken.”
En de tips van oudgediende Erik: “Realiseer je dat projecten tijd kosten en geld. En zoek publiciteit, durf te vragen. Soms lukt dat niet, maar probeer je tegen teleurstellingen te wapenen en omwegen te zoeken.”
Dit ervaringsverhaal maakte HIER in samenwerking met RVO.
