Handreiking Regionale Energiestrategieën
Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt het nationaal Klimaatakkoord gesloten, de Nederlandse uitwerking van de internationale klimaatafspraken
50% lokaal eigendom: praktische tips voor samenwerking
In het Klimaatakkoord staat dat 50% van de energieproductie eigendom moet zijn van de lokale omgeving om het draagvlak voor de energietransitie te versterken. Voor energiecoöperaties de vraag hoe ze hier op de juiste manier invulling aan kunnen geven. Op welke zaken moeten ze letten als ze een 50/50 samenwerking aangaan? Welke kennis en capaciteit hebben ze nodig en wat zijn de grootste risico’s?
Michiel Mulder van coöperatieve ontwikkelaar Bronnen VanOns en Marije Arah van ontwikkelaar Pure Energie geven in een webinar tijdens het Evenement HIER opgewekt 2020 inzicht in de belangrijkste aandachtspunten. Ieder vanuit hun eigen perspectief. Kijk het hele webinar terug of lees hieronder een samenvatting.
Noot: polls en video's die tijdens het webinar werden afgespeeld, zijn in deze opname helaas niet terug te zien.
Pure Energie is als ontwikkelaar inmiddels betrokken bij meer dan 50 zon- en windprojecten waarbij samengewerkt wordt of samenwerking gezocht wordt met energiecoöperaties in verschillende ontwikkelingsfases. Streven van het energiebedrijf is om betrokken te zijn van ‘weiland tot stopcontact’ dus van het begin tot het einde.
Bronnen VanOns is een coöperatieve ontwikkelaar die volledig wordt beheerd door Coöperatie VanOns. Coöperatie VanOns bestaat uit de leden: Natuur en Milieufederatie Groningen, de Groninger Energiekoepel en de Drentse KEI. De ontwikkelaar werkt alleen in opdracht van een lokale coöperatie en ondersteunt energiecoöperaties van a tot z bij het realiseren van een succesvol energie-initiatief.
“We willen dat een energiecoöperatie ook betrokken is bij 50% van de processen en het ontwerp. Want hoe eerder je meedoet, hoe meer invloed je kunt uitoefenen”
– Michiel Mulder, Bronnen VanOns
Standaard aanpak
Bronnen VanOns werkt met een min of meer standaard ondersteuningsaanpak:
Stap 1: oprichten van een project BV voor de coöperatie die gaat samenwerken met de project BV van de ontwikkelaar.
Stap 2: oprichten van nog een BV die toetreedt tot de project BV zodat Bronnen VanOns bij afronding van de ondersteuning makkelijk de boel kan overdragen.
Stap 3: start van de samenwerking. In de exploitatiefase kan de organisatie eventueel het beheer overnemen.
Mulder: “Wat ons betreft gaat 50% eigendom verder dan alleen eigendom van de energieopbrengsten. We willen dat een energiecoöperatie ook betrokken is bij 50% van de processen en het ontwerp. Want hoe eerder je meedoet, hoe meer invloed je kunt uitoefenen.”
Taal van de omgeving
Ook volgens Pure Energie is 50% lokaal eigendom en vroege betrokkenheid een must. Arah: “Als ontwikkelaar brengen we professionaliteit en schaalvoordelen in, maar we komen niet uit de buurt en spreken dus de taal van de omgeving niet. Vroeger stapten coöperaties pas in de planfase in, maar dan ligt al heel veel vast. Coöperaties en ontwikkelaars moeten al vanaf de verkenningsfase met elkaar om tafel. Een coöperatie kent immers de historie van een gebied en haar bewoners en weet waar mogelijke probleempunten liggen.”
Ideaal is als beide partijen starten met een intentieverklaring waarin beider belangen duidelijk omschrijven zijn. Het liefst nog met de gemeente aan de zijlijn als vast gesprekspartner. “Op die manier vorm je als coöperatie een volwaardige partij en heb je zoveel mogelijk invloed heeft op het ontwerp.”
“Een coöperatie kent de historie van een gebied en haar bewoners en weet waar mogelijke probleempunten liggen”
– Marije Arah, Pure Energie
Verschillende soort van ondersteuning
Bronnen VanOns zorgt er op verschillende manieren voor dat een coöperatie wel nauw betrokken is, maar geen risico loopt in de samenwerking met ontwikkelaars. Mulder: “Zo participeren we in het proces en de financiën waarbij we namens de coöperatie met ontwikkelaar om tafel gaan.”
Praktisch, want los van aanloopkosten zoals voor een verkenningsonderzoek, is voor een project gemiddeld 15 tot 20% eigen vermogen nodig. Voor een hectare van 600.000 euro betekent dit 50% van 1/5 van 600.000 is 60.000 euro, dat is veel geld. Vooral als de bouwfase start en er nog geen inkomsten zijn, zijn de kosten en dus de risico’s groot. “Uiteraard brengen we ook kennis in en dragen die over.”
Is later instappen als coöperatie verstandig?
Als de ontwikkelaar al vrij ver is met een project vormt later instappen een risico. Je ben immers niet vanuit een gemeenschappelijke basis gestart. Arah: “We raden het niet aan, maar als je dit overweegt, moet je in ieder geval goed checken of je goed bij elkaar past en dezelfde belangen hebt. Ook moet de financiële kant goed geregeld zijn.”
Mulder: “Dat is vaak onderhandelen. In hoeverre zijn al gemaakte kosten en fees reëel? Belangrijk in zo’n geval is een goede adviseur in te schakelen die kennis van zaken heeft.” En voorwaarde is dat de ontwikkelaar een transparante businesscase op tafel legt.
Tips voor een goede samenwerking:
- Word één team met je partner in de beginfase. Drink veel koffie met elkaar, leer elkaar kennen en deel je belangen met elkaar.
- Schakel een adviseur in als je zelf te weinig kennis van zaken hebt. Anders ben je geen gelijkwaardig partner en kom je mogelijk niet tot goede keuzes.
- Zorg ervoor dat je een gelijkwaardig budget hebt. Er moet bijvoorbeeld geld zijn voor onderzoeken. Hiervoor kun je steeds vaker aankloppen bij lokale of landelijke ontwikkelingsplatformen, RES-regio (Regionale Energiestrategie) of andere coöperatieve partijen die (een deel van) de financiering kunnen realiseren.
- Leg het proces en de wederzijdse belangen vast in een intentieovereenkomst. En benoem ook de punten waarvan je nog geen gezamenlijk beeld hebt en waarover je later wilt beslissen. Regel ook bijvoorbeeld zaken als het eerste recht op koop als een partner toch wil uitstappen.
- Zorg ervoor dat de belangen zo goed mogelijk worden vastgelegd in:
- Een samenwerkingsovereenkomst, inclusief taakverdeling
- Anterieure overeenkomst met gemeente voor de omgeving
- Vergunningen, participatieplan
- Aandeelhoudersovereenkomst
- Synchroniseer het interne besluitvormingsproces van de partners met ontwikkelingsmijlpalen. Zo moet een coöperatie misschien eerst nog langs haar leden voor mandaat. Zet dat in een tijdsperspectief.
- Zorg ervoor dat het leuk blijft om samen te werken. Het zijn vaak heel lange trajecten. Manier om dit te doen is om je successen te vieren, maakt niet uit hoe groot ze zijn.
