Naar een effectieve lokale energiebesparingsaanpak

Word toekomstproof

Kees Stap is als energieadviseur nauw betrokken bij de Utrechtse aanpak. “Bewoners zitten met honderden vragen. Uiteindelijk gaat het om energiezuinig, comfortabel wonen en een gezond binnenklimaat. Hoe pak ik dat aan en waar moet ik naartoe? Want je wilt ook niet nu investeren in zaken die in de toekomst niet de standaard worden. Ons advies is altijd: ga in ieder geval ver genoeg zodat je in de toekomst kunt aansluiten op duurzame warmtebronnen. Maar ga ook weer niet zo ver dat je belemmerd wordt door hoge kosten en te veel verbouwgedoe. Een extra informatiebron zijn de 300 referentiewoningen die we hebben opgesteld. Particuliere woningeigenaren herkennen hun woning in de voorbeelden.”

Voorbeeldwoning als basis voor advies

De referentiewoningen vormen de basis voor adviseurs en vrijwilligers om mensen aan de keukentafel te krijgen voor een gesprek. “We laten de referentiewoning zien, vertellen het einddoel en laten zien waar we nu staan”, zegt Kees. Om te komen tot het einddoel zijn drie pakketten opgesteld.

• Laaghangend fruit: welke aantrekkelijke maatregelen kun je direct zonder veel verbouwingsongemak doorvoeren en tegen lage kosten?  
• Spijtvrij: welke maatregelen vragen meer voorbereiding, maar zijn wel nodig voor extra isolatie van de schil van de woning, wat is daarvoor nodig en wanneer kun je die het beste doen? Hiervoor geldt dat bewoners het beste kunnen aansluiten op natuurlijke momenten. Moet het dak vervangen worden? Breng dan isolatie aan. De meerkosten en het gedoe vallen dan vaak mee.
• Warmteafgifte: welke veranderingen zijn nodig om op duurzame bronnen aan te kunnen sluiten? Bijvoorbeeld radiatoren vervangen door lage temperatuur convectoren. Daar hoef je pas besluiten over te nemen zodra de schil op orde is én als je weet of een buurt bijvoorbeeld kiest voor een warmtenet.

Kees: “Oudere woningen starten vaak bij laaghangend fruit, terwijl woningen gebouwd na de jaren ’80 en ’90 bij de spijtvrije schil of zelfs een ander warmteafgiftesysteem kunnen beginnen.”

Energieadvies op maat

De klantreis wordt ingezet om te achterhalen welke onderwerpen altijd terugkomen bij bewoners. Kees: “Het startpunt is een energieadvies op maat. We brengen de woning in kaart zodat de woningeigenaar snapt hoe de woning in elkaar zit en welke energiebesparende maatregelen daarbij passen.” Zo’n advies op maat is in één dagdeel afgerond. “We kijken altijd naar de specifieke wensen van klanten en of het mogelijk is om bij initiatieven in de omgeving aan te haken. Na zo’n advies weten alle bewoners wat er nodig is om de woning klaar te maken voor een duurzame toekomst. Iedereen kan vaak zelf beginnen op het gebied van laaghangend fruit. Bij Spijtvrij en ander warmteafgiftesysteem is misschien wat meer hulp nodig. Hiervoor zijn energieregisseurs die we samen met de Hogeschool Utrecht opleiden.” Zo’n lokale regisseur adviseert ook lokale aannemers en installateurs hoe ze maatregelen kunnen uitvoeren, zodat het past in het overall plan van de woningeigenaar.

Succesvolle praktijkvoorbeelden

In de provincie Utrecht zijn Energierijk Houten en Stichting Energie Zeist koplopers in het stimuleren van energiebesparing. Energierijk Houten is een combinatie van 50 vrijwilligers en 2 professionals die bewoners ondersteunen en ontzorgen met bijvoorbeeld collectieve inkoopacties. De organisatie maakt hiervoor gebruik van de energievoorbeeldwoningen en kiest voor wijkaanpakken. Stichting Energie Zeist telt 5 professionals en 40 vrijwilligers die in een hybride vorm met elkaar samenwerken en daarbij gebruikmaken van de klantreis. De gemeente heeft hiervoor budget ter beschikking gesteld en er zijn resultaatafspraken gemaakt. Voor beide organisaties geldt dat het uitgangspunt is: zonder bewoners geen opschaling. Belangrijke elementen voor succes zijn:

• Er is structureel budget aanwezig voor initiatieven.
• Er wordt gewerkt in een hybride organisatievorm met professionals en vrijwilligers. Dit zorgt voor continuïteit van het initiatief.
• Professionals vervullen de rollen van administratie, communicatie en organisatie.
• Organisaties werken op een laagdrempelige manier met nadruk op persoonlijk contact. Vrijwilligers hebben hier een belangrijke rol in door heel lokaal (bijvoorbeeld in de straat of wijk) bewoners te enthousiasmeren. De eerste fase is contact, pas daarna komt techniek aan bod. Dat geeft vertrouwen.
• Organisaties spelen een onafhankelijke rol in de ondersteuning van bewoners. 
• Bewoners op weg helpen richting eigenaarschap van hun verduurzamingsproces.  
• Een persoonlijke aanpak richting bewoners en duidelijke communicatie. Dat is ook essentieel voor opschaling.
• Organisaties informeren, ondersteunen én ontzorgen bewoners in het verduurzamen van hun woning. Ze verbinden bewoners met besparingsopties en -aanpakken.
• Een vaste plek waar bewoners zich kunnen laten informeren en inspireren (geldt alleen voor Stichting Energie met een lokaal  Energiecentrum).
• Er is samenwerking tussen civiele, publieke en private partijen.

Conclusie

De kern van een succesvolle aanpak zit in het winnen van vertrouwen bij bewoners en ze vervolgens ondersteunen met een goed georganiseerde community van lokale energieregisseurs, betrokken ondernemers/specialisten, de gemeente en bewonersinitiatieven. De klantreis en herkenbare renovatievoorbeelden zijn belangrijke middelen om met open vizier het gesprek aan te gaan met bewoners. Last but not least: opereer lokaal en sluit aan bij lokale initiatieven!