Goede governance sleutel tot succes

Burgers nemen steeds vaker samen het heft in eigen hand om zaken te regelen die zij voor de kwaliteit van hun leven belangrijk vinden. Zorgvuldig besturen of governance speelt daarbij een belangrijke rol. Want als je je organisatie niet goed inricht, is de kans groot dat je initiatief na vijf jaar niet meer bestaat. Hoe voorkom je dit? Met heldere afspraken, aldus Onno van Bekkum.

Waar moeten we eigenlijk aan denken bij governance?

‘Governance gaat over het maken van afspraken met elkaar waaraan iedereen zich houdt en de wijze waarop je die afspraken maakt en controleert. Dat klinkt heel eenvoudig, maar is in werkelijkheid een lastige opgave. Energiecoöperaties bestaan immers uit heel veel verschillende typen leden met allerlei verschillende ervaringen, belangen en opvattingen over hoe je dingen organiseert en bestuurbaar houdt. Je wilt de kwaliteiten en bijdrage van al deze mensen verbinden. Zonder dat er bijvoorbeeld ruzie ontstaat.’

Moet je governance al vanaf de oprichting meenemen?

‘Elke beginnende coöperatie start met nadenken over organisatie en structuur. Wat zijn onze doelstellingen? Welke rechten en plichten hebben onze leden? Betrekken we ze vooral via de algemene ledenvergadering of stimuleren we ook deelname aan werkgroepen en commissies? Deze zaken hebben alles te maken met governance.’

Hoe leg je zaken gestructureerd vast?

‘De uitgangspunten en kaders van je coöperatie regel je in je statuten. Deze heb je niet blind gekopieerd van andere coöperaties, maar passen bij de organisatie die je voor ogen hebt. ‘Doorleefde’ statuten noem ik dat. Leg ook de waarden die de coöperatie nastreeft vast en verbind er je gedragscode aan. Waarden mogen economisch resultaat zijn, maar ook bijvoorbeeld eerlijkheid, transparantie en gelijkwaardigheid, zodat mensen doel (bijvoorbeeld duurzaamheid) en middel (geld) niet omdraaien. Belangrijkste is dat je ze onderling uitspreekt en elkaar eraan houdt.’

Welke rol heeft het bestuur in governance?

‘De kwaliteit van het bestuur is het belangrijkste onderdeel van de governance. Een goed bestuur is besluitvaardig en moet leden, vrijwilligers, eventuele werknemers, externe professionals en derde partijen kunnen verbinden. Daarin maak je fasen door naarmate het bedrijf professionaliseert en groeit. De eisen aan kwaliteiten binnen je bestuur veranderen en je wilt het bestuurlijk functioneren borgen. Dat doe je door evaluatiemomenten op te nemen, bijvoorbeeld via een time-out of een evaluatie na anderhalf jaar. Zat iedereen inderdaad met goede bedoelingen aan tafel? Ontbreken bepaalde vaardigheden? Ook de statuten zou je standaard twee jaar na oprichting onder de loep moeten nemen.'

Nog aanvullend advies?

‘Goede governance op papier is niet zaligmakend. Het gaat om het dagelijkse bewaken van het coöperatieve ‘vuur’: zorgen dat iedereen graag mee wil en blíjft doen. Je wilt voorkomen dat door warrigheid doorgroei uitblijft en vrijwilligers, leden en belanghebbenden langzaam hun enthousiasme en energie kwijtraken!’

Good governance volgens…

Wat vinden bestuurders van koepelorganisaties van governance en wat zijn volgens hen belangrijke kwesties? 

• DE Unie
  Brendan de Graaf: ‘Gooi het begrip governance alsjeblieft overboord en noem het gewoon ‘zorgvuldig handelen’. Want dáár gaat het om. Anders maak je het groter dan het is. Leg ook juist niet té veel vast in structuren en documenten, want dit beperkt je. Zorg ervoor dat de mensen die je coöperatie besturen het juiste morele kompas hebben. Dat is het allerbelangrijkste. En maak het functioneren van bestuurders bespreekbaar.’
• Noordelijk Lokaal Duurzaam
  Johan ten Brinke: ‘Belangrijk is een goede balans tussen professionals en vrijwilligers. En dat je organisatie en bestuur zo inricht dat je mensen faciliteert en niet dirigeert. Anders rem je het initiatief af en verdwijnt de betrokkenheid en het draagvlak bij vrijwilligers. Daarom proberen wij altijd eigen invulling van mensen te stimuleren. Bijvoorbeeld door het organiseren van inspiratie- en thema-avonden voor alle leden van de verschillende coöperaties.’
• Verenigde Energiecoöperaties Noord-Brabant
  Jan Snelders: ‘De projecten die coöperaties organiseren voor de gemeenschap, moeten goed geregeld zijn. Belangrijk is om opdrachtgever (besturen en controleren) en opdrachtnemer (uitvoeren) goed te scheiden. Dit doe je met governance. Uitdaging vervolgens is om actieve leden te stimuleren zonder te veel te dicteren en te sturen. Zo komt het volledig uit henzelf en blijft je het dichtst bij hun persoonlijke motieven. Het bestuur geeft hier vervolgens wel of geen groen licht voor met daarbij de coöperatieve missie als toetsingscriterium.'
• Lochem Energie
  Nico Groen: 'Binnen een energiecoöperatie heb je te maken met verschillende mensen die niet allemaal hetzelfde willen. Om dit in goede banen te leiden is goed bestuur nodig. Belangrijkste zaken zijn het positioneren van de ALV, het professionaliseren van de uitvoeringsorganisatie en het opnieuw samenstellen van het bestuur, omdat je na de oprichtingsfase een mix van verschillende professionele kwaliteiten nodig hebt. Op onze ALV vertellen we in detail wat we bereikt hebben en waar het geld naartoe is gegaan. Daarnaast organiseren we extra ALV’s, themavonden en werkgroepen om nieuwe ideeën te ventileren en leden te betrekken.'
• Vallei Energie
  Lex Hoefsloot: ‘Goed bestuur is een issue geworden sinds dat bestuursleden een paar gesubsidieerde klussen kregen van gemeenten en provincie. Dit was volledig transparant geregeld, maar riep wel vragen op over integriteit. We hebben daarom besloten om bestuur en uitvoering zoveel mogelijk te splitsen. Zodra professionele expertise nodig is, huren we betrokken zzp’ers in. Nu zijn we volledig transparant richting onze leden en andere partijen. Zo blijft het voor iedereen duidelijk dat we echt een ideëel doel voor ogen hebben.’